Narratief verband - CWI

teert. Deze tegenstrijdigheid in de receptie van Vestdijks roman heeft grotere
consequenties dan op het eerste gezicht het geval lijkt. De interpretatie van
Cornets de Groot behelst namelijk dat LeRoy slaagt in zijn verzet tegen de-
terminatie, met als gevolg dat ook de liefde tussen Dick en Rappange niet
zomaar een mogelijkheid is waarvoor LeRoy het juiste oog had, maar dat die
liefde werkelijk een product of creatie is van LeRoys ‘kunstenaarsschap’. De
positie die Schelfhout inneemt, daarentegen, veronderstelt dat óók LeRoy in
zekere zin niet meer dan toeschouwer of voyeur is van dat wat zich toch wel
zou voltrekken, net als de lezer.
De status van de postzegelscène is onbeslisbaar op basis van de tekst al-
leen. Beide interpretaties zijn te verdedigen door nauwkeurig naar de tekst
te verwijzen. Of LeRoy het postzegelalbum werkelijk dan wel alleen in zijn
verbeelding vernietigt, hangt af van een gekozen hiërarchie: óf zienerschap
(voorbestemdheid, determinisme) krijgt de prioriteit, óf creatie (kunstenaars-
schap, contingentie). Zoals gezegd is er op basis van de tekst geen duidelijk
keuze mogelijk tussen de twee hiërarchieën. De uiteindelijke interpretatie
bepaalt wat er met het postzegelalbum gebeurt. Deze onbeslisbaarheid of
openheid van de tekst heeft consequenties voor het determinisme op zichzelf:
determinisme is afhankelijk van contingentie.
Ondanks LeRoy’s wens de levensloop van Dick en Rappange te bepalen,
verhinderen zijn voyeuristische neigingen de relatie van Dick en Rappange.
Als ze hem in de boom zien zitten, weten ze zeker dat hij de oorzaak is van
alles, ook al is hij dat misschien niet echt. Rappange vertrekt vervolgens
uit het dorp, vanwege LeRoy. Wat wellicht in de verhalen het determinisme
genoemd kan worden – de anonieme natuurwetten, de mythische ordening
– komt voor de lezer overeen met het achteraf voorzien zijn van het resul-
taat. Anders had het verhaal niet de kracht die het nu heeft. Zonder een
dergelijke gepredestineerdheid kunnen verhalen geen inzicht geven. Mythen
waren niet voor niets aetiologieën: zij moesten wel een ‘natuurlijke’, van god
gegeven, kosmische samenhang hebben. Je zou dus kunnen stellen dat LeRoy
en Orfeus vechten tegen de bierkaai, die narratieve structuur of narratieve
verwachting heet (een verwachting die geconditioneerd is door het achteraf ).
53