Narratief verband - CWI

Pas toen hij midden op de brug liep, drong het tot hem door dat
het de afgekloven ruggegraat van een vis kon zijn geweest, maar
hij geloofde het nauwelijks.
Pas in een volgende alinea, wordt een en ander opgehelderd over de status
van het geraamte. De ‘hij’ van het verhaal beseft dat het ‘geraamte’ een
visgraat kon zijn geweest. Niettemin gelooft hij het nauwelijks. De personage
twijfelt tussen twee interpretaties van het ‘geraamte’: het is een bedreigend
monster, of het is de ruggegraat van een vis. De ene interpretatie heeft
maximale betekenis (‘voorwereldlijk’, ‘giftig’, ‘speciaal voor hèm’), de andere
interpretatie is contingent: het geraamte is niet meer dan afval, rest.
Het wereldbeeld dat hier tentoongespreid wordt, beschouwt de interpre-
tatie van de wereld als iets mythologisch: uit diepe krochten van ziel en
cultuur dringen zich ons beelden op die we gebruiken om de wereld, ondanks
alle onzekerheid over die beelden, te beschrijven en te begrijpen. Een con-
tingente gebeurtenis (een visgraat in de lichtkring van een lantaarn) krijgt
slechts omineuze betekenis als degene die het geraamte ziet er vatbaar voor
is. En ook al weet diegene dat de gebeurtenis eigenlijk geen betekenis kan
hebben (het geraamte is slechts een visgraat), toch kan hij zichzelf daar niet
goed van overtuigen. Men moet de wereld immers interpreteren, ook al doet
iedereen dat op zijn eigen manier.
De passage kan ook gelezen worden als een literatuuropvatting: literatuur
kan niets anders verschaffen dan een vorm van verschrikking. Misbruikma-
kend van de vormen die de geschiedenis verschaft, kan een verhaal niet boven
de geschiedenis uitstijgen, en blijft het slechts een restproduct. Literatuur is
een verzameling zinnen die niet noodzakelijk iets met de wereld of met el-
kaar te maken hebben. Een overblijfsel waar niemand een rechtvaardiging of
bewijs voor kan geven, maar dat desondanks tenminste de kwaliteit heeft le-
zers te ‘verschrikken’ (ontroeren, bewegen). De lezer moet natuurlijk vatbaar
zijn voor de retoriek die het verhaal bezigt, net zoals de ‘hij’ van de eerste
twee alinea’s op het idee komt de visgraat te zien als een ‘voorwereldlijke
salamander’. Literatuur, in deze opvatting, spreekt de lezer aan op zijn ei-
gen slechtheid, op dingen die de lezer liever niet van zichzelf wil weten, maar
waaraan hij zich niet kan onttrekken (‘maar hij geloofde het nauwelijks’). Dit
31