jali's van de pasvallei - Stichting Papua Erfgoed

werd meer hout gelegd, dat snel vlam vatte. Naaste familieleden
probeerden door de vlammen heen nog even het lichaam aan te
raken, nog eenmaal het haar vast te houden. Dat was het afscheid.
Alle aanwezigen zaten schokkend te snikken, het hoofd
gebogen. De wind woei de rookwolken weg en in de vlammen
vlood de geest van de dode.
Als het vuur uitgebrand was en het lichaam verteerd, werd het
kuiltje, waarboven de brandstapel gevlamd had, weer dichtgegooid
met aarde.
Aan de rand van het huiveringwekkende oerwoud, waar de geesten
van gestorvenen gedacht werden te verblijven, lag een reusachtig
grote steen. Eromheen was een heining gemaakt, want de
plaats was streng verboden terrein. Alleen de tovenaar mocht er
dichtbij komen. Nadat iemand gestorven was, verrichtte de tovenaar
zijn werk. Een vuurbamboe, samengebonden met wat ander
riet, gooide hij ver weg, over de omheining. Dat was het laatste,
wat men voor de doden deed
En met een paar vrienden at de tovenaar het varken op, dat de
verwanten van de gestorvene betaald hadden. Want men moest
voorzichtig zijn met de geesten. Liever had men, dat ze ver weg
bleven, in het bos. Want de geesten konden gevaarlijk zijn.
Ook de rouwgebruiken, het afhakken van vingers, het beschilderen
van het lichaam met witte klei, zijn in de Jali-maatschappij
gaan behoren tot een verleden tijd. Want al deze gewoonten hingen
samen met het heidense bijgeloof en de vroegere verhalen.
Heel vroeger, zo vertelden de Jali's, was er geen dood geweest.
Pas na een tijd was op aarde de dood gekomen, toen de eerste
mens Nabuba overleed. En dat hij stierf, hing samen met het verhaal
van het vogeltje en de slang.
Want, zo vertelden de Jali's, van een wedstrijd tussen een slang
en het vogeltje Ebeburlo had de beslissing over leven en dood
van de mensen afgehangen. Als de slang zou winnen, zouden de
mensen nooit sterven; want de slang kruipt immers telkens vernieuwd
uit zijn oude vel? Maar als het vogeltje zou winnen, zouden
de mensen voortaan wel sterven; want het vogeltje, hoe
mooi ook uitgedost met zijn verenpracht, was sterfelijk. De wedstrijd
werd gehouden, en het vogeltje won. Toen riep het: „Hesï
juk-juk", ,,Smeer je in met klei". En sinds die tijd, dachten de
Jali's, waren de mensen gestorven en besmeerden de nabestaanden
zich met witte klei. Want wit was de kleur van de geesten.
93