jali's van de pasvallei - Stichting Papua Erfgoed

gestorven voorvaderen. Niemand had het hart, dat hij zich in
zo'n gevaarlijk gebied zou begeven. Ook het meertje Diesogop
werd bewoond door geesten. Gewone mensen kwamen er dan
ook niet.
Varkens speelden een grote rol in de magische gebruiken, in
gevallen van ziekte, maar ook in de oorlogsmagie. Als men besloten
had oorlog te gaan voeren, werden er speciale varkens
afgezonderd, jonge biggen nog, die men nauwkeurig gadesloeg.
Zodra de varkens groot geworden waren, werd het sein tot de
aanval gegeven. Maar eerst aten dan de tovenaars het oorlogsvarken
op. En ook de betaling voor de dood van een in de strijd
gesneuveld krijger werd voor een deel met varkens verricht.
Heel duidelijk was voor de Jali's ziekte een gevolg van de werking
van een geest. Men had verschillende namen voor allerlei
geesten, maar een algemene naam was „monggat". Deze monggat
waren de geesten of zielen van gestorven voorouders. De Jali's
dachten, dat, als een lichaam verbrand werd, de ziel van een
overledene opsteeg in het vuur en de rook. Daarna, zo meenden
de Jali's, ging de ziel een eigen leven leiden, onafhankelijk van
het lichaam, en woonde dan bij de andere geesten in het oerwoud.
Men was over het algemeen erg bang voor de geesten. Men zag
en ontmoette ze ook overal, in het bos, op het veld. Een plotseling
geritsel van het gras, een onverwacht geluid, een verre
schreeuw, een schorre kreet, het konden allemaal aanwijzingen
zijn, dat er een monggat in de buurt was. Veel mensen vertelden
ook, dat zij 's avonds plotseling in het geheimzinnig oplichtende
oog van een geest gezien hadden; en men huiverde van ontzag.
Achteraf is weliswaar gebleken, dat wat de Jali's een geeste-oog
noemden alleen maar lichtgevende insekten waren, maar in de
vroegere tijden wisten ze dat niet. Daarom was men erg bang in
het donker. Daarom nam men ook, als het persé nodig was om
's avonds uit te gaan, een brandende fakkel mee: dan zag men de
diepte van de duisternis niet zo, en de weg werd verlicht.
Het is, gezien het geloof aan geesten, geen wonder, dat de Jali's
het ontstaan van voor hen onverklaarbare ziekten weten aan de
invloed van de geheimzinnige en machtige monggats. Als iemand
in een splinter trapte dacht hij daarbij niet direkt aan geesteaktiviteit,
maar kreeg iemand plotseling pijn ergens in zijn lichaam,
dan was dat een aanwijzing voor het binnendringen van
109