Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Hoofdstuk 3
72
worden vastgesteld of deze al dan niet deugdelijk is nagekomen. Deze zelfstandigheid
brengt tevens met zich dat een voor verzuim benodigde ingebreke-
73
stelling aan alle debiteuren afzonderlijk moet worden gezonden. Aangezien echter
verzuim in de regel van rechtswege intreedt (zie art. 6:83 sub a en sub b BW), is
de praktische betekenis van de zelfstandigheid wat dit aangaat niet groot.
Ook overigens is de betekenis van de zelfstandigheid der verbintenissen
betrekkelijk. Zijn twee personen hoofdelijk verplicht tot terugbetaling van een
geleend geldbedrag, opeisbaar per 1 januari, dan schieten beide debiteuren elk
afzonderlijk tekort als niet op genoemde datum is betaald. En aangezien naar huidig
recht termijnen gesteld voor de nakoming vermoed worden fataal te zijn, zal in
de regel voor elk van beide debiteuren het verzuim op 2 januari van rechtswege
intreden (art. 6:83 sub a BW). Geen van de debiteuren zal zich er jegens de crediteur
op kunnen beroepen dat zij onderling hadden afgesproken dat een van hen de
betaling zou verrichten; evenmin zal een beroep op overmacht wegens geldelijk
74
onvermogen worden gehonoreerd. Voor beide debiteuren ontstaat daarom met
het verzuim de hoofdelijke plicht om dezelfde wettelijke rente te voldoen (art. 6:119
BW). Bij hoofdelijke gehoudenheid een geldsom te voldoen, is de zelfstandigheid
van de verbintenissen al met al dus van betrekkelijke waarde. Dat is uiteraard anders
als de verbintenissen afwijken wat betreft datum of voorwaarde van opeisbaarheid.
De verschillende inhoud van de verbintenissen brengt dan reeds mee dat het verzuim
van de een niet noodzakelijk samenvalt met dat van de ander.
Als de verschuldigde prestatie niet betreft betaling van een geldsom, maar
bijvoorbeeld het (af)geven van een goed, dan komt de zelfstandigheid der
verbintenissen in een scherper licht te staan. Als twee personen zich hoofdelijk
tot overdracht van een registergoed verplicht hebben, dan schieten beide debiteuren
75
tekort als op de transportdatum geen levering plaatsvindt. Gesteld nu dat slechts
een van de debiteuren weigerachtig blijkt om mee te werken aan de levering, kan
dan niettemin de andere debiteur uit hoofde van de hoofdelijkheid aansprakelijk
worden gehouden voor de gevolgen van deze weigering? De zelfstandigheid der
verbintenissen leidt ertoe dat in elk van de twee verbintenissen moet worden getoetst
76
of aan de vereisten van art. 6:74 e.v. BW is voldaan. Beide debiteuren komen
weliswaar tekort, maar de tekortkoming is slechts te wijten aan de weigerachtigheid
van een van de debiteuren. Deze debiteur komt toerekenbaar tekort. De andere
72 Zie § 425 BGB, waarover Erman § 425 rdnr. 1, Selb (1984), p. 76-77, Jürgens (1988), p. 49,
Reinicke en Tiedtke (1988), p. 44.
73 RGRK § 425 rdnr. 6, Erman § 425 rdnr. 6, Larenz I, p. 639, Selb (1984), p. 82; kritisch: Prediger
(1988), p. 28.
74 Mon. Nieuw BW B-33 (De Jong), nr. 15.
75 Niet relevant is of de overdracht een al dan niet deelbare prestatie is; het volstaat dat twee personen
zich tot hetzelfde resultaat hebben verplicht, te weten overdracht. Of zij het toegezegde resultaat
in persoon kunnen bewerkstelligen, is voor de geldigheid van de verbintenis niet relevant.
76 De op dit punt weinig heldere T.M., Parl. Gesch. Boek 6, p. 93, lijkt ook hiervan uit te gaan. In
de door mij verdedigde zin Van Buchem-Spapens (1982), p. 10.
74