Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Hoofdstuk 3
In het gegeven voorbeeld voorkomt de vermenging niet dat de verhouding
93
van de debiteuren onderling door de cessie wordt gewijzigd. Naar ik meen behoort
het een debiteur echter niet te worden toegestaan de omvang van zijn regresrecht
op zijn mede-debiteur(en) te vergroten door de vorderingen van de crediteur over
te nemen. Eerder betoogde ik reeds dat de gecedeerde vordering niet op een wijze
kan worden uitgeoefend die strijdig is met de rechtsverhouding van de debiteuren
94
onderling. Aangezien de door de wetgever voorgestane verrekeningsmethode
hier niet tegen waakt, moet worden aangenomen dat de cessieconstructie in zoverre
ongeldig is, namelijk voor zover de cessie ertoe strekt de regels met betrekking
tot de interne rechtsverhouding van de hoofdelijke debiteuren (art. 6:10 BW) te
ontlopen. 95
3.9 Onvermogen, onbekendheid en onvindbaarheid
3.9.1 het risico van onvermogen
In hoofdstuk 2 bleek dat hoofdelijkheid kan worden omschreven als de gehoudenheid
van twee of meer personen om dezelfde prestatie te verrichten. Bedacht moet
worden dat deze typering slechts het gevolg aanduidt van de al dan niet toevallige
samenloop van verbintenissen. De vraag of en zo ja, in welke mate verbintenissen
samenlopen, vindt beantwoording buiten de rechtsfiguur hoofdelijkheid. Het kan
zijn dat een overeenkomst of wetsbepaling uitdrukkelijk en bedoeld aanleiding
geeft tot samenloop; in dat geval hebben contractspartijen of de wetgever een
samenloop van verbintenissen gecreëerd opdat de crediteur tot meerdere zekerheid
van betaling niet één, maar twee of meer debiteuren tot zijn beschikking krijgt,
93 Betreft de hoofdelijkheid slechts twee debiteuren, dan leidt de vermenging in verband met de
verrekening wel tot het juiste resultaat. Zie voor een toepassing daarvan Rb. Rotterdam 27-12-1915,
NJ 1917, 283, vervolgd in Hof s-Gravenhage 4-1-1918, W. 10270 (Staat Rumenië/NV Maatschappij
s.s. Josephina); zie voorts HR 10-7-1988, NJ 1989, 30 nt. JBMV (Skipool Bay
Shipping/Rotterdam).
94 W.H. van Boom, WPNR 6235 (1996), p. 617, met nadere verwijzingen.
95 Zo reeds De Kok (1965), p. 152-153. Vgl. Rb. Rotterdam 10-5-1977, VR 1978, nr. 20, Ktg. Leiden
9-1-1985, VR 1985, p. 421. Zie voor Duitsland BGH 13-5-1955, BGHZ 17, 214, waarin de cessie
gegenstandslos werd verklaard. De uitspraak is bevestigd in BGH 4-7-1963, NJW 1963, p. 2067
en BAG 24-4-1986, NJW 1986, p. 3104. Geen van de uitspraken betrof echter een hoofdelijkheidsverband
met meer dan twee debiteuren, zodat onduidelijk is of de rechtspraak van het BGH (of
het BAG) verder gaat dan de Nederlandse wetgever met de verrekeningsmethode wilde gaan.
H. Rüßmann, JuS 1988, p. 182 e.v., meent dat de hoofdelijkheid na verrekening van het betreffende
interne aandeel van de cessionaris voor het overige gewoon blijft bestaan. Veel schrijvers zijn
echter van mening dat de hoofdelijkheid geheel wegvalt en slechts aansprakelijkheid voor het
eigen interne aandeel overblijft; zie Soergel § 422 rdnr. 8, § 425 rdnr. 18, Münch. Komm. § 425
rdnr. 10, Larenz I, p. 641, Selb (1984), p. 70. Vgl. ook nog BGH 9-6-1970, BGHZ 54, 177 en
BGH 21-9-1983, JZ 1984, 230-234 nt. Reinicke en Tiedtke alsmede Schulz (1907), p. 60, Reinicke
en Tiedtke (1988), p. 40-41 en Von Olshausen (1988), p. 237 nt. 8.
80