Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Hoofdstuk 5
Ontbreekt een bijzondere rechtsverhouding tussen de debiteuren, dan kan
behoudens de hiervoor geschetste gevallen het verrekeningsverweer naar mijn
mening worden gevoerd. Als gezegd is het resultaat dat de debiteur die het verweer
tegengeworpen krijgt, van de crediteur gedaan moet zien te krijgen dat deze tot
restitutie overgaat. Hierin kan een gelijkenis worden gezien met de situatie die
zich voordoet als de debitor cessus op grond van art. 6:130 BW aan de cessionaris
de verrekening tegenwerpt met een vordering op de cedent: de cessionaris moet
zijn schade maar zien te verhalen op de cedent. Ik maak deze vergelijking met de
cessie (of ook: subrogatie), omdat naar mijn mening bij het ontbreken van een
bijzondere rechtsverhouding onder de hoofdelijke debiteuren de werking van de
verweermiddelregeling van art. 6:11 BW het sterkst is. De toevallige mededebiteuren
die op grond van art. 6:102 BW hoofdelijk aansprakelijk zijn, kunnen
daarom naar mijn mening in beginsel het verrekeningsverweer voeren. Daarbij
kan mijns inziens art. 6:130 BW analoog worden toegepast. De verrekeningsbevoegde
debiteur die tot het doen van een regresbijdrage wordt aangesproken,
kan het verrekeningsverweer voeren als hij de verrekening jegens de crediteur zou
hebben kunnen inroepen op het moment van betaling door de andere debiteur. 32
Vermelding verdient nog dat een debiteur die door de crediteur tot betaling
wordt aangesproken, op grond van analoge toepassing van art. 6:139 BW betaling
mag opschorten indien de crediteur de bevoegdheid toekomt om de hoofdelijke
prestatie te verrekenen met een schuld die hij heeft aan een andere hoofdelijke
debiteur, indien en voor zover deze laatste intern draagplichtig is. Zie nader
paragraaf 3.2.3.
5.2.7 conclusie: verweermiddelen en debiteurenbescherming
De vraag naar interne doorwerking van externe verweermiddelen is in feite de vraag
naar het rechtskarakter van het regresrecht. In paragraaf 4.4.1 werd benadrukt dat
het regresrecht van art. 6:10 BW een zelfstandig wettelijk verhaalsrecht is, dat van
origine ontstaat in het vermogen van de debiteur die de hoofdelijk verschuldigde
prestatie verricht waarvoor hij niet of slechts gedeeltelijk draagplichtig is. De
historische wortels van het regresrecht van art. 6:10 zijn weliswaar gelegen in
cessie- en subrogatie-rechtsfiguren (zie daarover paragraaf 4.2), maar het is
algemeen aanvaard dat het regresrecht van art. 6:10 zelfstandig karakter toekomt.
Zou men die zelfstandigheid evenwel onbeperkt doorvoeren, dan is veronachtzaming
van de belangen van de andere debiteuren het gevolg. In bepaalde gevallen zal
een debiteur tegen het zelfstandige regresrecht van zijn mededebiteur moeten
32 Dat spoort ook met de terugwerkende kracht van art. 6:129 BW. Zou de verrekeningsbevoegdheid
pas zijn ontstaan nadat de andere debiteur had betaald, dan zou de terugwerkende kracht er niet
toe leiden dat de andere debiteur achteraf bezien onverschuldigd had betaald: zijn betaling was
dan immers de eerste.
180