Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Externe rechtsverhoudingen
wordt toegelaten door de rechter. Daarvoor is mogelijk meer nodig dan alleen een
oordeel over de inhoud van de hoofdelijke verbintenissen, maar ook over de
aandelen van de debiteuren onderling.
Van de moeilijkheden die de verrekeningsmethode met zich kan brengen,
noem ik nog het probleem waar art. 6:135 BW de debiteur voor kan plaatsen. Stel
dat twee personen opzettelijk in groepsverband letsel toebrengen aan een derde;
deze mededaders zijn hoofdelijk aansprakelijk (art. 6:102 BW). Gesteld dat zij
intern gelijkelijk draagplichtig zijn, dan heeft rechtsopvolging door een hunner
in het vermogen van de benadeelde tot gevolg dat de rechtsopvolger tegen een
beroep op verrekening door de andere aansprakelijke het verrekeningsverbod van
art. 6:135 sub b BW kan inbrengen. Dat kan niet de bedoeling zijn geweest van
de wetgever; het voorbeeld toont aan dat de verrekeningsmethode niet gelukkig
91
is. Een minder problematische wijze van verrekenen zou zijn om de hoofdelijke
verbintenissen van rechtswege in omvang verminderd te achten met het interne
aandeel van de debiteur in wiens vermogen de vermenging zich heeft voorgedaan.
Neemt men aan dat zulks van rechtswege geschiedt, dan zijn in elk geval de typische
verrekeningsproblemen geëcarteerd.
De door de wetgever gekozen verrekeningsmethode leidt naast de reeds
behandelde bezwaren tot ongewenste resultaten als vermenging plaatsheeft op
grond van overdracht van de vorderingen op de debiteuren aan een hunner. Hiervoor
in paragraaf 3.4.2 werd een dergelijke overdracht reeds aan de orde gesteld: de
cessie-constructie. Door de vorderingen waarvoor hoofdelijkheid bestaat, niet te
voldoen maar integendeel tegen betaling te kopen, tracht een van de hoofdelijke
debiteuren zijn positie tegenover de mede-debiteuren te verbeteren. Door evenwel
na cessie de rechten van de crediteur uit te oefenen jegens de andere debiteuren,
ontwijkt de debiteur/cessionaris zijn interne positie, dat wil zeggen zijn regresverhouding
ten opzichte van de andere debiteuren. Deze debiteuren kunnen
92
weliswaar de verrekening inroepen, maar hun positie is niettemin verslechterd
door de cessie-constructie. Als drie personen hoofdelijk een geldbedrag verschuldigd
zijn, zij intern gelijkelijk draagplichtig zijn en één van hen de vorderingen
van de crediteur op de overige debiteuren koopt, dan kan hij volgens de
verrekeningsmethode van elk van de debiteuren hoofdelijk tweederde van het bedrag
vorderen. Zou de debiteur zijn mede-debiteuren evenwel niet in zijn hoedanigheid
van cessionaris aanspreken, maar uit hoofde van regres, dan zou zijn vordering
jegens elk van de debiteuren tot eenderde beperkt zijn gebleven.
91 Zie voor meer algemene bezwaren tegen art. 6:135 sub b BW: J.B.M. Vranken, Een vreemde
bepaling: enige beschouwingen omtrent art. 6.1.10.12 sub b BW, oratie Tilburg 1983.
92 Dit is beslist in HR 9-1-1987, NJ 1987, 506 nt. G (Delta Lloyd/Zwolsche Algemeene); de HR
ging uitdrukkelijk voorbij aan het dogmatische probleem van het moment van ontstaan van de
compensabele tegenvordering.
79