Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Interne rechtsverhoudingen
plaats zou men B verplicht kunnen achten om zijn restitutievordering op de crediteur
niet in haar geheel, maar slechts voor 2/3 te cederen aan A, zodat A per saldo 2/3
van hetgeen hij betaalde geretourneerd krijgt en B het restant van de restitutievordering,
te weten 1/3, zelf kan innen bij de crediteur. Dit betekent overigens dat
het incassorisico niet uitsluitend bij A rust, maar tevens op B wordt afgewenteld.
Bij gewone gevallen van dubbele betaling mits de tweede betaling op redelijke
238
gronden plaatsvond lijkt mij dit een alleszins verdedigbare oplossing, maar
voor het geval de dubbele betaling voorkomen had kunnen worden door mededeling
door A aan B van de eerste betaling, lijkt mij dit een onjuiste benadering. Voor
die gevallen zou ik het juister achten om B niet te verplichten tot overdracht van
de restitutievordering. De tweede debiteur behoudt aldus zijn vordering uit
onverschuldigde betaling, maar hij kan wel de eerstbetalende debiteur aanspreken
tot vergoeding van eventuele schade die het gevolg is van de niet-nakoming van
239
de mededelingsplicht. Dit recht op schadevergoeding is beperkt tot de schade
door insolventie en de inningskosten. Geen recht bestaat op vergoeding van schade
die ontstaat door een beroep van de crediteur op verrekening. Verrekening met
de schuld uit onverschuldigde betaling is immers slechts een wijze van betaling
door de crediteur; enig rechtens relevant nadeel lijdt de tweede debiteur hierdoor
niet.
In afwachting van de restitutie door de crediteur, zou het de tweede debiteur
toegestaan moeten worden betaling van zijn regresschuld aan de eerstbetalende
debiteur op te schorten. Hoewel de wet voor een dergelijke opschorting geen
aanknopingspunt biedt, meen ik dat redelijkheid en billijkheid ertoe nopen de
opeisbaarheid van de regresvordering van de eerstbetalende debiteur afhankelijk
te stellen van de genoemde restitutie.
Dit alles komt overigens slechts aan de orde als de hier verdedigde
mededelingsplicht inderdaad is geschonden. Van schending kan pas sprake zijn
als de eerstbetalende debiteur ervan op de hoogte is dat er nog andere debiteuren
zijn, tot wie hij in een hoofdelijkheidsverhouding staat. Mededeling kan immers
240
pas geschieden als de identiteit van de betreffende debiteur(en) bekend is. Dat
238 M.i. is hier grond voor (analoge) toepassing van art. 6:34 en 6:36 BW: de tweede betaler dacht
op redelijke gronden te betalen aan de werkelijk gerechtigde, de crediteur. In werkelijkheid was
deze reeds voldaan en moest de tweede debiteur niet aan hem betalen, maar voor zover hij
draagplichtig was aan de debiteur die het eerste betaalde. Vgl. Rongen, t.a.p. (hoofdstuk 2,
nt. 138), p. 457.
239 In dezelfde zin Parl. Gesch. Boek 7, p. 467, voor de gevallen van borgtocht waarin de borg in
enige mate draagplichtig is. Voorts wordt de hierbedoelde schadevergoedingsplicht ook wel
aangenomen in het geval waarin de hoofdschuldenaar betaalt zonder de borg hiervan op de hoogte
te stellen; zie bijv. Asser-Kleijn (1988), nr. 171, Du Perron, a.w. (hoofdstuk 2, nt. 138), p. 377.
240 Het is om die reden correct dat het spiegelbeeld van art. 7:867 BW, te weten het geval dat de
hoofdschuldenaar eerst betaalt en de borg als tweede betaalt, ongeregeld is gebleven. De
hoofdschuldenaar hoeft namelijk in het geheel niet op de hoogte te zijn van het bestaan van de
borgtocht.
143