Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Procesrechtelijke aspecten
Is niet A, maar bijvoorbeeld B er bekaaid vanaf gekomen doordat het vonnis
waarbij B geen partij was, een voor hem voordeliger draagplicht inhoudt, dan is
daar in lang niet alle gevallen iets aan te doen. Wordt B door het latere vonnis in
de regreszaak tussen A en C benadeeld ten opzichte van A, die eerst een
regresvonnis jegens B had verkregen, dan zullen kracht en gezag van gewijsde
van dit laatste vonnis in beginsel in de weg staan aan reparatie van dit nadeel.
Reparatie behoort alleen tot de mogelijkheden wanneer men wil aannemen en
er lijkt veel voor te pleiten dat het B in dergelijke gevallen toegestaan is om
bijvoorbeeld een actie uit ongerechtvaardigde verrijking tegen A in te stellen. Tegen
een dergelijke actie pleit echter vrij sterk het gezag van het eerdere gewijsde tussen
A en B; het lijkt onwaarschijnlijk dat in weerwil van dit gewijsde nadere betalingen
gedaan moeten worden.
De actie uit ongerechtvaardigde verrijking kan B afgezien van specifieke
(contractuele) rechtsgronden voor vergoeding overigens ook diensten bewijzen
wanneer niet A maar C is bevoordeeld ten nadele van B. Hiervoor is overigens
wel een derde gang naar de rechter nodig; bovendien is nodig dat deze rechter ook
nog eens de verdeling van de draagplicht wil overnemen zoals die in het eerdere
vonnis jegens B werd vastgesteld.
6.5 Afsluitende opmerkingen
Daar waar het materiële recht, zoals bijvoorbeeld in het geval van hoofdelijkheid,
in het teken staat van meerpartijenverhoudingen en derdenwerking van rechtsverhoudingen,
lijkt het te botsen met het procesrechtelijk uitgangspunt van begrensde
subjectieve werking van het gezag van gewijsde. Voor wat betreft werking van
een rechterlijke uitspraak ten nadele van een derde vindt dit verklaring en
rechtvaardiging in het beginsel van hoor en wederhoor. Maar de combinatie van
dit beginsel en het uitgangspunt van de autonomie van de procespartij kan er wel
toe leiden dat derden ten onrechte niet worden betrokken in de processuele
afwikkeling van een rechtsverhouding die materieelrechtelijk beschouwd meer
dan twee partijen omvat. Tegenstrijdige vonnissen kunnen leiden tot beklemming
van een der debiteuren.
Tegenstrijdige vonnissen zouden tot op zekere hoogte kunnen worden
voorkomen als het burgerlijk procesrecht een rechterlijke bevoegdheid zou kennen
om derden tot gedwongen deelname aan de procedure op te roepen. Naar thans
geldend recht is zulks waarschijnlijk niet mogelijk. Zou in de toekomst wel sprake
zijn van een dergelijke bevoegdheid, dan dient deze in voorkomende gevallen met
beleid te worden gehanteerd. Beslist de rechter immers tot oproeping, dan zal de
procedure (nog) gecompliceerder worden, zal vertraging het gevolg zijn en zullen
231