Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

De grenzen van hoofdelijkheid
9
Met name in Duitsland heeft het hierbedoelde onderscheid furore gemaakt; het
praktisch belang was in dat land ook groter dan in landen met een codificatie, omdat
de Romeinse teksten de basis vormden voor het destijds in Duitsland geldende
gemene recht. De BGB-wetgever heeft echter uiteindelijk afstand genomen van
de rechtsgeleerde discussie; het BGB maakt met opzet geen onderscheid tussen
correale en solidaire Gesamtschuld. Na invoering van het BGB mocht er slechts
10
één alomvattende Gesamtschuld bestaan. Na invoering van het BGB is de dis-
11
cussie over het vermeende onderscheid dan ook vrij snel verstomd.
De Franse negentiende eeuwse rechtswetenschap heeft zich ook zij het in
mindere mate ingelaten met de discussie over correaliteit en solidariteit. Weliswaar
was het praktisch belang hiervan minder groot dan in Duitsland, maar voor de uitleg
van de Code Civil werd niettemin veel waarde gehecht aan het Romeinse recht.
Het Romeinse recht was immers een belangrijke bron van inspiratie voor de makers
van de Code Civil.
Voor de inwerkingtreding van de Code Civil (1804) waren er reeds Franse
auteurs die een onderverdeling maakten in verschillende vormen van hoof-
12
delijkheid. Pothier, bron van inspiratie voor de makers van de Code Civil, maakte
13
het onderscheid evenwel niet. De Code Civil kent dan ook geen onderverdeling
van hoofdelijkheid in correaliteit en solidariteit. Maar na invoering van de Code
keerde een vergelijkbaar onderscheid terug in doctrine en rechtspraak. Hiervoor
zijn in elk geval twee oorzaken aan te wijzen.
In de eerste plaats drukte Pothier zich in zijn geschriften onduidelijk uit over
het karakter van de later in de Code neergelegde hoofdelijkheid; hij meende
weliswaar dat er evenzoveel verbintenissen bestonden als er hoofdelijke debiteuren
9 Zie nt. 2.
10 Motive, p. 155, J. Binder, Die Korrealobligationen im römischen und im heutigen Recht, Leipzig
1899, p. 569, G. Frotz, JZ 1964, p. 667 en G. Dilcher, JZ 1967, p. 110. Vgl. Friedmann en Cohen
(1991b), § 11-12. Zie over de totstandkomingsgeschiedenis van het hoofdelijk schuldenaarschap
in het BGB Goost (1961), p. 14 e.v., Raisch (1965), p. 703-704, Lumm (1968), p. 11 e.v., Goette
(1974), p. 68-77, Selb (1984), p. 29-31, Münchbach (1976), p. 16 e.v., en uitgebreid de
rechtshistorische studie van H. Winter, Teilschuld, Gesamtschuld und unechte Gesamtschuld,
Frankfurt am Main 1985.
11 Zij het dat later een vergelijkbare discussie over echte en unechte Gesamtschuld ontstond. Zie
daarover bijv. Goost (1961), p. 2-3, Alt.komm. Vor §§ 420 ff rdnr. 4, Münchbach (1976), p. 31;
vgl. ook Hillenkamp (1966), p. 110 e.v., m.n. p. 112, Jürgens (1988), p. 42-43 en Reinicke en
Tiedtke (1988), p. 21 e.v.
12 Dumoulin en Marcadé, aangehaald door G.E. (pseud. W. Gelder), De Werken van Pothier door
aanteekeningen in verband beschouwd met het Nederlandsche Burgerlijk Wetboek, op het
voetspoor van Bugnet, deel verhandeling over de verbindtenissen, eerste stuk, Zaltbommel 1865,
p. 271; zie voorts Cohen (1891), p. 21 e.v. en Opzoomer V (1879), p. 212.
13 Dat blijkt bijv. uit zijn Traité des Obligations, nr. 268, waarbij hij de obligation solidaire toepast
op mededaders. Zie Binder, a.w. (nt. 10), p. 517, Nap, t.a.p. (nt. 7), p. 288, Hofmann (1932),
p. 117.
7