Hoofdelijke verbintenissen - Prof. Willem H. van Boom

Interne rechtsverhoudingen
hoofdelijkheid geen grond voor regres. Het regresrecht van art. 6:10 BW kan alleen
297
bestaan bij de gratie van hoofdelijkheid. Toch zijn er gevallen waarin de
mogelijkheid van regres wel aanspreekt, bijvoorbeeld het geval waarin degene
die de schuld waarvoor een andere debiteur geheel draagplichtig is, voldeed in
de veronderstelling zelf debiteur te zijn. Blijkt hij na betaling geen debiteur te zijn
geweest, dan is deze betaling onverschuldigd en kan hij de crediteur uit on-
298
verschuldigde betaling aanspreken. Het betalingsrisico rust bij de pseudo-debiteur
die ten onrechte tot betaling overging. Hij heeft geen rechten jegens de draagplichtige
debiteur. En soms heeft hij ook tegenover de crediteur geen terugvorderingsrecht,
namelijk als de betaling plaatsvindt op grond van een vaststellingsovereenkomst. 299
De pseudo-debiteur zit dan klem tussen de crediteur, die hem aan de vaststellingsovereenkomst
houdt, en de draagplichtige debiteur, die het hoofdelijk
debiteurschap van de pseudo-debiteur betwist.
Deze uitkomst, die is gegrond op dogmatische argumenten, bevredigt niet.
Het is niet efficiënt dat de pseudo-debiteur het betaalde terugvordert van de
crediteur (als hij dat al kan) en dat de crediteur op zijn beurt het verschuldigde
weer opvordert van de draagplichtige debiteur. Partijen kunnen hier in veel gevallen
zelf in voorzien door cessie van de vordering van de crediteur op de draagplichtige
debiteur; hiervoor is medewerking van de crediteur noodzakelijk. Een alternatieve
benadering van dit probleem treft men aan in het Engelse recht. Als een pseudodebiteur
betaalt op grond van een bona fide settlement met de crediteur, dan kan
hij volgens Engels recht regres nemen op de draagplichtige debiteur, ongeacht of
300
hij werkelijk debiteur was. De debiteur kan zich dan in ieder geval niet aan zijn
draagplicht onttrekken met het verweer dat de pseudo-debiteur in werkelijkheid
onverschuldigd betaalde. Voorwaarde is dat de pseudo-debiteur ten tijde van de
settlement te goeder trouw was ten aanzien van het bestaan van zijn betalings-
301
plicht. Men kan nog verder gaan en de draagplichtige ook het verweer ontnemen
dat een rechterlijk vonnis dat de pseudo-debiteur tot betaling veroordeelde onjuist
is. Dit zou feitelijk betekenen dat het gezag van gewijsde zich mede uitstrekt over
de processueel niet-betrokken draagplichtige debiteur. Het regresrecht van de
pseudo-debiteur heeft evenwel niets te maken met het werkingsbereik van het
vonnis, maar juist met de al dan niet vrijwillige betaling. In het ene geval is
297 Vgl. Weir (1976), § 12-115.
298 Parl. Gesch. Boek 6, p. 112.
299 Zie daarover ook al par. 3.4.
300 Vereist is wel dat de settlement onzekerheid beëindigde over de feiten en niet over het recht.
S. 1 (4) Civil Liability (Contribution) Act 1978 geeft namelijk het regresrecht onder voorwaarde
that he would have been liable assuming that the factual basis of the claim against him could
be established. Zie daarover A.M. Dugdale, 42 MLR (1979), p. 184, Goff en Jones (1993), p.
326, en W.V.H. Rogers, Winfield & Jolowicz on Tort, 14e druk Londen 1994, p. 630-631. Vgl.
Law Commission, Report on contribution, Law Com. No. 79, Londen 1977, p. 14 e.v.
301 Goff en Jones (1993), p. 325-326.
163