Oude gebouwen nieuwe functies - Evert Verhagen

92
naar de Nota Belvedere nogal eens tot onhanteerbare regelzucht. Tot in detail wordt voorgeschreven
welke kozijnen en materialen vereist zijn bij de herontwikkeling van het industrieel
erfgoed, ook als dat hergebruik van het gebouw voor nieuwe functies onmogelijk maakt.
Naleving van de regels en risicobeheersing wegen zwaarder dan de benutting van kansen
om binnensteden en verlaten industriële gebieden tot leven te brengen. Toch is zicht op
het eind resultaat onmisbaar om investeerders en overheid te verleiden tot het investeren
in creatieve economie. Traditionele stedenbouwkundige plannen stellen maar al te vaak een
te knellend kader. Het is de uitdaging om nieuwe proces- en planvormen te ontwikkelen
waarin maximale dynamiek behouden blijft binnen een toetsbaar perspectief.
De corporatie heeft een cruciale maatschappelijke taak in de herstructurering van de wijken.
De creatieve economie kan een interessant instrument worden om de leefbaarheid te vergroten.
Maar de creatieve economie is een markt waarin de corporaties niet zo thuis zijn,
omdat hun organisaties zijn ingesteld op de ontwikkeling van vastgoed, beheer en onderhoud.
Het ondernemerschap dat nodig is voor het realiseren van een succesvol creatief gebouw valt
vaak tussen wal en schip van goedbedoelde initiatieven en de beheerbureaucratie van een
corporatie. Corporaties die in culturele gebouwen hebben geïnvesteerd, zoals Het Oosten
in Oibibio, werden daarvoor kortgeleden nog zwaar afgestraft. Intussen is het gedrag van
de toezichthouder versoepeld, maar de onduidelijkheid is niet helemaal weggenomen. De
rijksoverheid dreigt de verantwoordelijkheid voor culturele investeringen in wijken weg
te willen nemen bij de corporaties. Voor een effectieve wijkaanpak is juist het omgekeerde
wenselijk. Woningcorporaties kunnen een effectieve partner zijn voor de versterking van
het culturele kapitaal in de aandachtswijken.
Onlangs heeft het Rijk zelf zijn ontwikkelende rol herontdekt. Veel eigendom van het Rijk
is uitermate geschikt voor herontwikkeling ten behoeve van de creatieve economie. Het spel
tussen gemeenten, Rijk (Domeinen) en de markt wordt regelmatig gehinderd door wantrouwen
en verkeerde percepties van elkaars belangen. Aankoop van rijkseigendom voor
de creatieve economie wordt niet vanzelfsprekend als een publiek doel opgevat. Creatieve
bedrijvigheid is immers een marktgerichte bedrijfstak, waarom zou dan geen marktconforme
prijs mogen worden gevraagd? Het zou een oplossing kunnen zijn als ook op de binnenstedelijke
gebiedsontwikkeling de methodiek van de maatschappelijke kosten-batenanalyse
(MKBA) van toepassing zou worden verklaard. Het gaat bij creatieve economie immers om
ontmoeting, culturele ontplooiing, onderwijs en de ontwikkeling van nieuwe bedrijvigheid.
93
Conclusies
De vier beschreven dilemma’s zijn typerend voor wat in de bestuurskunde wordt aangeduid
als complexe vraagstukken in een multi-actor-omgeving. De invloed van de creatieve
econo mie op de stedelijke omgeving is een uitermate complex vraagstuk in meerdere
opzichten: het is economisch, cultureel, planologisch, stedenbouwkundig en sociologisch
van aard. Er is een veelvoud aan stakeholders met verschillende rollen, perspectieven en
belangen waartussen nieuwe verbindingen nodig zijn om tot effectieve strategieën te komen.
De strategieën die nodig zijn om de creatieve economie een bijdrage te laten leveren aan
de herontwikkeling van wijken, worden gekenmerkt door eenzelfde complexiteit als de
omgeving waarin deze een effect moeten sorteren. De strategieën kunnen evenmin worden
opgezet vanuit het perspectief van één actor, of een boven de partijen staand publiek belang.
De strategie is wezenlijk multi-actor en multiperspective van karakter. Vereenvoudiging tot een
ontwikkelaarsperspectief op de gebouwde omgeving heeft weinig zin, omdat het bij de aandachts
wijken gaat om cultureel kapitaal in een bepaalde omgeving, en bij creatieve economie
om cultuur met een economische waarde die onder bepaalde omstandigheden effect kan
hebben op de waarde van de gebouwde omgeving en sociale stijging van de bevolking.
In het dilemma van orde en chaos, of complexiteit, regeert de onzekerheid. Onzekerheid
maakt mensen angstig. We kennen de verschijnselen: wethouders die bang zijn, of moedig
en dan tot aftreden worden gedwongen; corporaties die graag iets willen bijdragen aan de
Leegstand in de Arnhemse achterstandswijk
Klarendal wordt bedwongen door
ruimte beschikbaar te stellen aan
startende modevormgevers, in dit geval
Marck&Mo, producent van exclusieve
couturetassen.