Oude gebouwen nieuwe functies - Evert Verhagen

Arabianranta
Helsinki
Auteurs
Arabianranta is gelegen in een van de oudste
industriële gebieden van Helsinki en omvat 85
hectare. In 2006 telde Arabianranta 5000 inwoners
en een gelijk aantal werknemers. De voorspelling
is dat rond 2010 het aantal inwoners verdubbeld
zal zijn, het aantal banen gegroeid tot 8000 en het
gebied zo’n 6000 studenten zal tellen. Tweederde
van de bedrijven in Arabianranta zijn vandaag de
dag actief op het terrein van de creatieve industrie
en veel van de kleine bedrijven werken voor grotere
multinationals als Ericson, Nokia en Siemens.
De University of Art and Design Helsinki (UIAH)
heeft een belangrijke rol gespeeld als pionier in
de ontwikkeling van het gebied. Nadat de UIAH
zich in het gebied vestigde, volgden meer instituten
zoals het Helsinki Pop & Jazz Conservatory, de
School of Art and Media Pori en Media Lab. Later
vestigden zich ook steeds meer ICT- en moderne
mediabedrijven in het gebied, allereerst als onderdeel
van de nieuwe cursussen en onderzoeksagenda
van de UIAH, later ook in de vorm van
gemeenschappelijke ontwikkelingsprojecten.
De UIAH is betrokken geweest bij het opzetten
en organiseren van verschillende projecten zoals
Lume, het grootste audiovisuele ontwikkelings-
en onderzoekscentrum van Noord-Europa, en de
instelling Huippu Design Management, die Fins
design promoot . De UIAH coördineert ook een
project waarbij kunstenaars uit Arabia worden
gestimuleerd in hun ontwikkeling door kunst te
integreren in het planningsproces. Daarnaast is een aan innovaties en waardeontwikkeling, ondanks
144 Volgens het European Economic Research Consortium (ERECO) was de stad
145
Helsinki in de periode 1995–2000, na Dublin, de Europese metropool met
het hoogste economische groeicijfer. Deze hoge positionering op de Europese
ranglijst is niet alleen te danken aan de economische prestaties van de stad,
maar ook aan de culturele activiteiten die in Helsinki plaatsvinden. Sinds het
midden van de jaren tachtig heeft de stad sterk geïnvesteerd in de culturele
infrastructuur en in het organiseren van evenementen (bijvoorbeeld het
museum van hedendaagse kunst Kiasma en de Museum nacht) en in 2000
was Helsinki Culturele Hoofdstad van Europa.
Diverse sleutelfiguren in de regio van Helsinki, zowel afkomstig uit de overheid
als uit het bedrijfsleven, hebben een integrale visie ontwikkeld over een
regionale strategie. Het ontwikkelen van Helsinki tot een Scandinavische regio
van interactie met een focus op duurzame groei en gebaseerd op kennis
als basiselementen. Aan de hand van deze visie werden vele initiatieven
en plannen ontwikkeld, met een focus op de samenwerking tussen bedrijven
en onderzoeksinstituten in de regio. De kunst- en designstad Arabianranta
is een belangrijk voorbeeld van zo’n samenwerking tussen de publieke en
private sector waarin zowel de design- als de ICT-sector betrokken was.
publiek-privaat consortium actief in Arabianranta
met de ontwikkeling van Helsinki Virtual Village,
een virtuele, experimentele interactieve gemeenschap.
Draadloze ADSL-verbindingen voor alle
huishoudens en bedrijven versterken de onderlinge
contacten tussen bedrijven, de ontwikkeling van
netwerken, de lokale kennis en de betrokkenheid
van de actoren in het gebied.
De basis voor de herontwikkeling van Arabianranta
is weliswaar de vestiging van UIAH geweest, maar
het project is uiteindelijk mogelijk gemaakt door
omvangrijke publiek-private samenwerking. In 1995
namen invloedrijke grond- en bedrijfseigenaren
en belangengroeperingen in Helsinki het besluit
om een gemeenschappelijk publiek-privaat ontwikkelings
bedrijf op te richten, genaamd Art and Design
City Helsinki Ltd. (ADC Ltd.), vanuit het oogpunt dat
de creatieve economie vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen.
Deelnemers aan dit partnership
waren de UIAH, de stad Helsinki, het ministerie
van Industrie, het Helsinki Pop & Jazz Conservatory,
Hackman BV (eigenaar van het merendeel van
de grond en de designrechten van de voormalige
porseleinfabriek Arabia) en nog een aantal andere
grondbezitters, waaronder bouwbedrijven. Doel van
dit ontwikkelingsbedrijf was het creëren van onderwijs-
en arbeidsfaciliteiten, maar ook de versterking
van het leefklimaat om het gebied een impuls te
geven.
Arabianranta is een multisectoraal ontwikkelingsproject
waarin zowel publieke als private actoren
betrokken zijn. Het is een samenwerking tussen
overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen, zoals
in Nederland bijvoorbeeld succesvol wordt toegepast
in Brainport Eindhoven. Het project kent
intersectorale en wederzijds versterkende effecten,
die over de lokale en nationale grenzen heen gaan.
De verschillende innovatieve processen zijn parallel
aan elkaar gestart en ontworpen om met elkaar
te interacteren. Daarmee is het geheel meer dan
de som der delen en passen nieuwe ontwikkelingen
en partijen naadloos in de bestaande structuur.
Arabianranta is een dynamische wijk die zichzelf
voortdurend uitvindt.
Een van de voornaamste succesfactoren is de
brede coalitie die door ADC Ltd. is gevormd. Naast
draagvlak ontstaat daarmee ook een platform voor
kennisuitwisseling, innovatie en het genereren van
sociaal kapitaal in het gebied. Het ontwikkelingsbedrijf
heeft hiervoor zijn eigen interactieve omgeving
geschapen, in zowel fysieke als virtuele vorm. Een
belangrijk signaal is dat werknemers uit het gebied
zich steeds vaker willen vestigen in Arabianranta.
Een levendige gemeenschap is wellicht de belangrijkste
voorwaarde voor een dynamisch en interactief
creatief milieu, iets wat op de High Tech
Campus in Eindhoven na vijven nog moet worden
uitgevonden.
Niettemin is gebiedsontwikkeling ook in Nederland
steeds meer een gedeeld domein van ontwikkelaars,
overheden, kennisinstellingen en (creatieve) ondernemers.
Men realiseert zich dat de verschillende
functies en partijen elkaar versterken en bijdragen
de complexiteit in het begin van het proces. De
casus in Helsinki toont aan dat hiervoor een krachtige
coalitie nodig is met een gedeeld belang en
gebaseerd op gemeenschappelijke kernwaarden.
R.C. Kloosterman e.a. (2007), Proeftuinen.
Cultuur als hefboom voor de lokale economie.
De cases Helsinki, Manchester, Lille, Milaan
en Birmingham.