Oude gebouwen nieuwe functies - Evert Verhagen

104
starters is spectaculair gestegen met 12,2% (ANP, 2008). En het zij gezegd: Amsterdam heeft
– met of zonder profetische visie – al vroeg geïnvesteerd in het succes van Westerpark en de
Noordelijke IJ-oevers.
Ook Rotterdam is in de ban van de creatieve economie (Wanders, 2007). Doel is economische
vernieuwing, verbetering van verpauperde stadsdelen, een meer uitdagend imago
en natuurlijk een sterke concurrentiepositie als vestigingsstad voor nieuwe bedrijvigheid.
De Rotterdamse creatieven maken 3,3% uit van de werkenden en ze hopen dat dit in 2010
zal zijn toegenomen tot 4%. Ook hier worden in korte tijd grote financiële impulsen gegeven.
De Volkskrant bevestigt wat Charles Landry al eerder schetste: de creatieve sector werkt
graag in aansprekende, authentieke gebouwen. Industrieel erfgoed is bij uitstek geschikt.
Rotterdams Van Nellefabriek is een vermaard voorbeeld, dat verleidt tot navolging. Dus
er wordt geïnvesteerd.
Vele andere steden volgen hetzelfde voorbeeld. Eindhoven kiest richting als designstad,
Arnhem als modestad, Enschede profileert zich met muziek en nieuwe media, Leiden met
creatieve communicatie-industrie, Hengelo onder andere met kunst, ontwerp en ambacht.
De activiteiten van creatieven slaan neer in opvallende en robuuste gebouwen. Leegstaande
fabrieksgebouwen zijn er genoeg en er komen dagelijks nieuwe bij.
De gebouwen zijn aantrekkelijk voor de creatieve bedrijvigheid. Ze stralen authenticiteit
en eerlijkheid uit, zijn robuust en kunnen tegen een stootje. De vloerindeling en vloerbelastingen
van de panden die eens de industriële machineparken moesten huisvesten, laten
experimenten en producties toe die moderne gebouwen nog zelden verdragen. En wat nog
meer speelt: in de eerste fases van revitalisering door creatieve industrie zijn relatief lage tot
zeer lage huisvestingskosten te verwachten. Toch liggen ze vaak midden in een aantrekkelijke
stedelijke omgeving. Die is immers deels ontstaan door de activiteiten die zich in de industriecomplexen
afspeelden.
Creatieve economie en industrieel erfgoed zijn daardoor nauw verbonden. Zo nauw zelfs,
dat in de discussies die er worden gevoerd over de ontwikkeling van creatieve stedelijke
economie het soms onduidelijk is wanneer de argumentatie over creatieve economie
ophoudt en die over industrieel of stedelijk erfgoed begint. Dat deze beide niet over één
kam kunnen worden geschoren, zal nog duidelijk worden.
105
Geleidelijke en explosieve waardecreatie
Meer dan Landry en Florida, de goeroes van de creatieve stad, leert Jane Jacobs ons over
mechanismen die van een stad een levend orgaan maken. Het citaat waarmee dit hoofdstuk
opent, dateert uit de jaren zestig jaren van de vorige eeuw. Hoewel de problemen in de steden
tegenwoordig in andere gedaante en omvang verschijnen dan destijds, blijft de kern van
Jacobs’ betoog overeind. Haar stad is meer een verzameling mensen, dan gebouwen, straten,
scholen. Ze zoekt naar de menselijke maat, het overzicht in alle levensfases, de ruimte voor
levensbehoeften en de stedelijke anatomie, waarin het organisme vitaal blijft.
Net als toen staat de toekomst van steden vandaag volop op de agenda. Steden groeien
nog steeds en de ruimtelijke druk neemt toe. Problemen van verkeer en mobiliteit vragen
onverminderde aandacht. Nieuwe bevolkingsgroepen veranderen de stad op sociaal-cultureel
gebied, maar ook op economisch gebied. De vraag dringt zich meteen op hoe deze nieuwe
invloeden zich mengen met de historie, het erfgoed en het karakter van de stad. Een vitale
stad herkent en erkent haar eigen stedelijk DNA, hoe sterker dit is geprofileerd, des te beter
het zich verbindt en verbetert met het DNA van nieuwe bewoners. Jacobs pleit sterk voor
diversiteit en ze streeft naar multifunctionaliteit in elk gedeelte van de stad. De analogie met
de creatieve economie is sterk waar zij beschrijft hoe groot het belang is dat de menselijke
maat en de multifunctionaliteit zich manifesteren in relatief kleine en overzichtelijke
een heden. Elke wijk is op zich een compleet stuk stad, levend en organisch, intelligent
en gezond, geschikt om te groeien en mee te bewegen met de ontwikkeling van de stad
als geheel. Voor de voortdurende succesrijke doorontwikkeling van een stad poneert zij
Kunstenaars Thijs Trompert en Marisja
Smit dragen met hun atelier in de voormalige
fabriek Rohm & Haas bij aan de
waardeontwikkeling in het Oliemolenkwartier
in Amersfoort.