Oude gebouwen nieuwe functies - Evert Verhagen

is een spin in zowel de culturele als de financiële netwerken. Hengelo is een centrum van
Tot het onderzoek van de omgeving behoort ook dat de trends, de economische en sociale
innovatieve technologie en materialen. Beide omgevingen leveren onvergelijkbare kansen
sterkten en zwakten, nieuwe lifestyles, jongerencultuur, aantrekkingskracht op talent en
op in de creatieve economie.
professionals worden onderzocht. Het omgevingsonderzoek vindt plaats binnen het verband
Tot de omgeving behoort ook de institutionele omgeving: kennisinstellingen, culturele
van de potentiële samenwerkingspartners, zodat zij zich kunnen positioneren in een bredere
infra structuur, gemeentelijke diensten, marktpartijen en andere potentiële coalitiepartners.
maatschappelijke context. De beoogde coalitiepartners groeien daarin naar elkaar toe, leren
Kennisinstellingen zoals universiteiten en hogescholen blijken een belangrijke partner in
elkaars context en taal kennen en zijn daardoor beter in staat hun perspectieven op elkaar
Rotterdam voor de aansluiting bij de KennisAs, in Leiden, waar de Hogeschool betrokken
af te stemmen.
wordt bij het Huis van Communicatie, en in Arnhem, waar zonder ArtEZ geen modewijk
Onroerendgoedontwikkelaars hebben deze houding niet vanzelfsprekend. In de traditionele
in Klarendal zou kunnen worden gerealiseerd. In Hengelo is HeArtpool, een particuliere
projectontwikkeling zou een marktonderzoek naar potentiële huurders en beleggers vol-
kunstkring van ondernemers, een belangrijke medespeler in De Creatieve Fabriek, zoals
doende zijn om de marktpotenties van een locatie te bepalen. In de creatieve economie als
de Premsela Stichting op de Zuidas. Ten slotte zijn de gemeentelijke diensten een belang-
drager van binnenstedelijke herontwikkeling kan daarmee niet worden volstaan. Creatieve
rijke partij, juist omdat deze vaak niet één partij zijn, maar geïnstitutionaliseerde deel-
economie gaat over het ontwikkelen van nieuwe bedrijvigheid en het aantrekken van
belangen een verdelende of een verenigende rol kunnen spelen afhankelijk van de mate
nieuwe consumenten. De ontwikkeling daarvan vereist een open proces waarbij het experi-
waarin het gemeentebestuur in staat is sturend op te treden en de eigen rol in de coalitie
ment een noodzakelijk element in de zoektocht is. Het opsporen van nieuwe consumenten
te bepalen.
en nieuwe markten is niet mogelijk met een vaststaand eindbeeld of blauwdruk van de
Last but not least zijn de marktpartijen belangrijke spelers in de omgeving van een creatief
toekomstige functionele invulling.
initiatief, die verschillende rollen kunnen kiezen: regisserend, faciliterend, bepalend, inter-
Tot de partijen die betrokken dienen te worden bij De Nieuwe Aanpak behoort ook de
actief of in zichzelf gekeerd, afhankelijk van de wijze waarop zij hun belang definiëren.
overheid. Voor de overheid is een open proces niet altijd comfortabel. Zeker waar een regio
Het verbinden van de verschillende perspectieven van deze partijen tot een coalitie is de
te maken heeft met tegenslag is de neiging sterk om een defensieve opstelling te kiezen
tweede stap in het proces.
waarbij bestaande belangen van ondernemers leidend zijn. De ondernemers eisen dat vaak
en welke politicus waagt het om zich de haat van het MKB op de hals te halen. Het vergt
Omgeving is ook belangrijk voor de wijze waarop sociale en culturele trends doorwerken
een hoop stuurmanskunst de achterban mee te nemen in het denken in nieuwe markten en
op lokaal niveau. Staat de lokale samenleving open voor nieuwe trends in jongerencultuur,
een nieuw groeipotentieel. Ook voor de ambtelijke organisatie is het lastig een kader te stellen
mode of media, of is deze gesloten en traditioneel? Zijn er trendsetters in de regio die
voor nieuwe ontwikkelingen zonder duidelijk beeld van het eindresultaat. De bescherming
136 kunnen uitgroeien van lokale baanbrekers tot internationale ‘sterren’.
van bestaande belangen en de uitvoering van het bestaande beleid zijn niet gebaat bij de 137
Elke omgeving biedt andere kansen voor creatieve projecten. De kansen ontstaan door kennis-
vrijheid die nu juist nodig is om de creatieve economie de kans te geven zich te ontplooien.
instellingen, technologische of innovatieve bedrijven, cultuur en creatief ondernemerschap
De vereisten van de creatieve economie staan haaks op het conserverende instrumentarium
met elkaar te verbinden. Vaak speelt de overheid een cruciale rol in het initiëren van nieuwe
dat gericht is op de bescherming van sectorale belangen zoals DPO, milieuwetgeving,
verbindingen. Niet dat de overheid zelf bepaalt waar de verbindingen toe leiden, daar is ze
bestemmingsplannen en zelfs het op aanbodgerichte cultuurbeleid. Creatieve economie heeft
helemaal niet toe in staat. Het is vaak zo dat de overheid de facilitator is van het zoekproces
behoefte aan ontwikkelings- en productieruimte, meer dan aan bescherming of begrenzing.
waarin adviseurs/consultants of ontwikkelaars worden ingeschakeld om de verbindingen
De overheid heeft in de creatieve coalitie met gebruikers, ontwikkelaars en eigenaren vooral
te leggen. De Stad bv heeft deze rol in meerdere projecten op verschillende wijze vervuld.
een bevrijdende en verbindende rol.
In Rotterdam stelden de corporaties de vraag of creatieve bedrijvigheid de aantrekkelijk-
Het in kaart brengen van de complexe netwerkstructuur rond projecten in de creatieve
heid van het Coolhaveneiland voor hoger opgeleide jongeren en starters zou kunnen bevor-
economie vereist intensieve interactie met de belangrijkste technologische, culturele
deren. In Amersfoort werd de adviessector betrokken bij de creatieve sector en gewezen op
en economische stakeholders om het potentieel van de creatieve economie per locatie
de kansen van bepaalde locaties. In Hengelo heeft de Stad bv geadviseerd op het Hazemeyer-
juist te kunnen inschatten en coalities te formeren rond de meest kansrijke initiatieven.
terrein activiteiten te ondernemen die gericht zijn op een creatief en cultureel geïnteresseerd
De betrokkenheid van de regionale spelers is nodig om een belangenverstrengeling te
publiek in Twente en de wijde omgeving. De aanwezigheid van HeArtpool, een vereniging
creëren die het draagvlak biedt om creatieve initiatieven te laten uitgroeien tot een substan-
van ondernemers die geïnteresseerd zijn in beeldende kunst en jaarlijks een stimuleringsprijs
uitreiken aan baanbrekende jonge kunstenaars, is een niet-geringe stimulans voor de invulling
tieel onderdeel van de regionale economie.
van wat intussen De Creatieve Fabriek is gaan heten.
Ondernemende coalitie
In het geval van het NDSM-terrein heeft Red Concepts met MediaWharf de verbinding
Na het verkennende stadium van de ontwikkeling van een creatief cluster waarin de match
gelegd tussen de beweging van de mediasector richting de ruige plek boven het IJ. In Leiden
tussen hardware en software en de verkenning van de omgeving centraal staan, komt de fase
werd de relatie gelegd tussen de mediaopleidingen, de communicatiesector, de universiteit
van de conceptontwikkeling. De belangrijkste partijen hebben met elkaar de lokale kansen
en de ontwikkelaars van De Meelfabriek met als resultaat het Huis van de Communicatie.
verkend en de netwerken zijn geëxploreerd. Elke partij heeft de gelegenheid gehad zich te
In al deze voorbeelden gaat het niet om de schijnbaar toevallige combinatie van factoren,
beraden op zijn eigen belangen en betrokkenheid. Om de verscheidenheid van particuliere
die niet kopieerbaar is, maar om de methode, De Nieuwe Aanpak (DNA), waarbij het her-
belangen te overstijgen en vertrouwen tussen partijen tot stand te brengen, is de ontwikkeling
waarderen en benutten van de lokale en regionale condities en kansen met de omgeving
van een concept nodig.
een belangrijke stap is in het herdefiniëren van de verouderde binnenstedelijke locaties. De
In Leiden kreeg de ontwikkeling van de Nieuwe Energie pas echt vaart nadat het Huis
Nieuwe Aanpak is geen statische combinatie van traditionele vestigingsvoorwaarden, maar
van de Communicatie als verenigend concept was neergezet. Op de Noordelijke IJ-oevers
een dynamisch proces waarin partijen met elkaar in gesprek gaan om nieuwe verbindingen
vonden overheid en private partijen elkaar nadat Red Concepts het concept MediaWharf
en netwerken tot stand te brengen.
had neergezet.