Oude gebouwen nieuwe functies - Evert Verhagen

Proeftuinen Creatieve Economie
De laatste twee jaar hebben de gemeente Hengelo en De Creatieve Fabriek
Deelname aan de Proeftuinen Creatieve Economie was een gezamenlijk initia-
bewust geïnvesteerd in een fundament van vertrouwen, openheid en een
tief van gemeente en ontwikkelaar. Voor de gemeente Hengelo was deelname
resultaatgerichte aanpak. Uitgezonderd enkele begrijpelijke lichte struikelingen
feitelijk een logisch vervolg op het onderzoek door de Stad bv naar creatief
onderweg, is dat proces tot volle bloei gekomen. Inmiddels is een Nota van
ondernemen in de Twentse steden (de Stad bv, 2006a). Uit dit onderzoek
Uitgangspunten voor de locatie gereed en zijn er afspraken gemaakt over de
bleek onder andere dat een specifiek milieu, een plek waar creatieve bedrijvig-
te volgen planologische en vergunningstechnische procedures.
heid zich verzamelt, ontbreekt en dat de Hazemeyerlocatie daartoe kansen
Open informatiestructuren en bekendheid met en publiciteit rondom Hazemeyer
biedt. De gemeente vond het van belang ervaringen uit te wisselen met
hebben het proces gunstig beïnvloed. Niet onbelangrijk is het feit dat provincie
andere proeftuinen en gebruik te maken van elkaars expertise. Bovendien
en gemeente zich beleidsmatig hebben uitgesproken voor versterking van
een prima gelegenheid om frisse, nieuwe ideeën op te doen.
de creatieve economie. Behoud van industrieel erfgoed schreeuwt om nieuwe
Een soortgelijke reden vormde de basis van het besluit van de projectontwik-
functies. Daar dringt de tijd en wringt de schoen. Beide knellingen kunnen
kelaar. Echter, het besluit om Hazemeyer op niet-traditionele wijze te ontwikke-
alleen in goed overleg met coalitiepartners worden gelenigd.
len vanuit een integraal multifunctioneel concept en het feit dat Hazemeyer
Vraagstukken die zich de komende jaren zeker zullen aandienen, houden
in die fase als project bij de gemeente een erg lage prioriteit had, deed de
verband met de dynamiek van creatieve economie. Functies en bedrijvigheid
noodzaak voelen om samen met die gemeente externe kennis en praktijk-
zullen zich blijvend vernieuwen, de tijdelijke exploitatie krijgt snel vaste eleervaringen
binnen te halen, te bespreken en te beoordelen. Tegelijkertijd zou
menten en uiteindelijk zal het integrale Hazemeyerconcept in een permanente
dit traject kunnen worden gekoppeld aan interne kennisontwikkeling en coali-
bestemming moeten worden gegoten. Tot het zover is zullen de zorgvuldig
tievorming met de lokale creatieve gemeenschap.
opgebouwde coalitiestructuren op hun stevigheid worden getest. Onderhoud
De vraag waar het om draait is: hoe zorgen we ervoor dat Hazemeyer uitgroeit
en vernieuwing van die structuren zullen eenzelfde dynamiek vragen als de
tot een bruisend stukje stad, waar creatieve economie, kunst, cultuur en
passende bedrijvigheid naast elkaar een plek vinden in een omgeving die rijk
concretisering van het creatief-economische complex.
is aan (leegstaand) industrieel erfgoed? De vraag betrof vooral het draagvlak
Venetiaanse brug
bij allerlei partijen in het politieke en economische veld, ondernemers van
Hazemeyer bevindt zich ergens net voor of voorbij het hoogste punt van de
de binnenstad, naburige en vermeend concurrerende projecten en algemene
Venetiaanse brug (zie Inleiding, figuur 3, p.40). Er is voorzichtig begonnen
186 ongerustheid over de economische kansen van Hengelo. Technisch geformu-
aan de eerste fase van convergeren. Er wordt voorzichtig verder gesmeed aan 187
leerd: hoe komt een samenwerkingsconstructie tot stand die de ontwikkeling
een trilaterale coalitie tussen binnenstad, Hart van Zuid en De Creatieve
van een creatief Hazemeyer bevordert, waarin synergie tussen partijen
Fabriek. Samenwerking komt in beeld en het ziet ernaar uit dat kansen
ontstaat en waardoor risico’s hanteerbaar worden.
Externe partijen reageerden wisselend: van enthousiast tot terughoudend,
al naar gelang de positie en het specifieke belang. Terughoudende reacties
waren er aanvankelijk van de (binnenstads)ondernemers en van de ontwikkelaars
van Hart van Zuid.
De publieke interesse nam snel toe toen bekend werd dat Hazemeyer huisvesting
bood aan kunstenaars en kleine creatieve bedrijfjes. Aanvankelijk
waren de gebouwen om uiteenlopende redenen niet (tijdig) geschikt om aan
de vraag tegemoet te komen. Inmiddels is de tijdelijke exploitatie vol op
stoom en medio 2008 nemen enkele belangrijke vaste gebruikers hun intrek.
verzilverd kunnen worden.
Procesverloop
In de twee jaar sinds de start van de proeftuinen is er veel veranderd.
De ambities en keuzerichtingen zijn meer gelijkgeschakeld en de onderlinge
scepsis maakt gestaag plaats voor ‘samen de schouders eronder’. Deze
positieve ontwikkeling leidt medio 2008 al tot ingebruikstelling van enkele
bepalende gebouwen. De processen die de proeftuin op gang heeft gebracht,
hebben duidelijk invloed gehad. Zeker in het tot stand brengen van een
ongedwongen maar stevige coalitie met de gemeenschap van kunst, cultuur
en creatieve bedrijven. Het draagvlak bij de ondernemers in de binnenstad
is gegroeid en ontwikkelt zich verder. Pas zeer recent komt een voorzichtige
samenwerking tot stand met het nabijgelegen project Hart van Zuid. Die relatie
kan nog veel beter. Gemeente en De Creatieve Fabriek delen het besef dat
er voor allen nog grote kansen liggen door het uitbouwen van coalities, niet
in de laatste plaats voor de bewoners van Hengelo.
Reflectie en lessen
De Community of Practice in de casus Hazemeyer leert ons dat investering
in vertrouwen, openheid en samenwerking rendement oplevert. Bekend maakt
bemind. Ga moeilijke gesprekken met niemand uit de weg, verzamel standpunten
en zoek naar gezamenlijke ‘strenghts’ en alternatieven. Dergelijke
resultaten uit het verleden zijn zeker een garantie voor de toekomst.
De inzichten uit andere Communities of Practice versterken deze belangrijke
les. Iedere casus heeft weliswaar zijn ‘eigenaardigheden’, het bouwen van
een doelmatige coalitie in een vroeg stadium, het duidelijk communiceren
van verwachtingen en ambities, en de bereidheid tot het aanvaarden van
consequenties zijn van onschatbare waarde. De verschillende intenties van
de voornaamste spelers, met name gemeente en ontwikkelaar, kunnen beter
maar meteen helder worden gemaakt, zodat het gesprek over de toekomst
en de begrenzingen niet wordt gehinderd door onduidelijkheid over de posities.
Een open gesprek over de kansen en ontwikkelingsmogelijkheden geeft
ruimte om een gezamenlijk handelingsperspectief te ontwikkelen dat deze
belangen overstijgt.
Complementariteit wordt bereikt door de verschillen tussen ontwikkelingen te
benoemen en vervolgens op een hoger strategisch niveau naar oplossingen
te zoeken. Creatieve economie is een markt die niet concurreert met lopende
projecten, maar openingen maakt naar nieuwe markten. Het openleggen van
nieuwe markten is het voordeel van alle partijen, de binnenstad, Hart van Zuid
en Hazemeyer.