Breedte geneesmiddelenpakket - Index of

ij hebben, omdat zorg daardoor klantgerichter kan worden (Raad voor de
Volksgezondheid en Zorg, 2000).
Ondanks het brede maatschappelijk draagvlak voor een beperkte taakopvatting, blijkt dit
niet makkelijk in praktijk te brengen middels de gemeenschapsgerichte benadering. Het
criterium noodzakelijke zorg werd alleen gebruikt voor het uitsluiten van plastische
chirurgie (Boer, 2001). Kennelijk is er wel op politiek niveau overeenstemming dat de
taken van de overheid in de gezondheidszorg beperkt moeten worden, maar weet men
niet hoe dit uitgangspunt in praktijk gebracht moet worden, en hoe keuzen kunnen
worden verantwoord. Hieronder zal worden uiteengezet dat de problemen bij het
beperken van het pakket op grond van de gemeenschapsgerichte benadering
onvermijdelijk zijn. Toepassing hiervan vergt het lef om moeilijke normatieve en politieke
keuzen te maken. Als alternatief wordt een kwantitatieve benadering geïntroduceerd.
2.3.2 De gemeenschapsgerichte benadering
Om een onderscheid te maken tussen noodzakelijke en niet-noodzakelijke zorg maakte
de Commissie-Dunning gebruik van de gemeenschapsgerichte benadering. Vanuit dit
perspectief is gezondheid van belang voor deelname aan de samenleving. Wanneer een
conditie de deelname aan de samenleving niet belemmert, is zorg ervoor niet
noodzakelijk. Om met behulp van deze gemeenschapsgerichte benadering te bepalen of
een behandeling wel of niet noodzakelijk is, moet worden beoordeeld of het
maatschappelijk functioneren door een aandoening wel of niet beperkt wordt. Het
referentiepunt waaraan getoetst wordt is daarbij het normale functioneren.
De meeste overeenstemming blijkt te bestaan over het uitsluiten van zorg waarvoor
geen medische noodzaak bestaat, zoals bij de kosmetische chirurgie zoals liposuctie of
borstvergroting (Klein, 1996). De discussie wordt al gauw moeilijker naarmate de
medische noodzaak ter discussie komt te staan, zoals bij erectiele disfunctie en
onvruchtbaarheid het geval is. Vanuit een medisch perspectief komen deze patiënten in
aanmerking voor behandeling, omdat er een functionele beperking bestaat, die met een
ingreep te verhelpen is. Vanuit een individuele en gemeenschapsgerichte benadering is
het moeilijker om de noodzakelijkheid te beoordelen. Veel oudere mannen met een
erectiele disfunctie kiezen niet voor een behandeling en veel mensen blijven bewust
kinderloos, hetgeen een argument biedt om voorzieningen voor erectiele disfunctie of
ongewilde kinderloosheid niet in het pakket op te nemen. Anderzijds wordt het wel
'normaal' gevonden om een kind te hebben, en kunnen bewust kinderlozen wel solidair
zijn met ongewild kinderlozen. Dan wordt het beoordelen van de maatschappelijke
noodzaak snel ingewikkeld. Het lijkt er daarom op dat naarmate de individuele beperking
van de kwaliteit van leven groter wordt, er in de maatschappij meer solidariteit ontstaat
met de betreffende individuen en uitsluiting minder makkelijk geaccepteerd wordt.
Kenmerkend voor de praktische problemen in de beoordeling van de noodzakelijkheid is
dat veel overwegingen een rol kunnen spelen, zoals het invaliderend karakter van de
aandoening, morele opvattingen (bijvoorbeeld over seksualiteit, voor anticonceptie of
© iMTA, Rotterdam april 2001 29