Management Scope 04 2007

ANALYSE
Groei
Innovatie is de motor achter groei. En concurrentie achter die
van innovatie. Wat betekent dat voor de toekomst van groei?
Tekst Mathijs Bouman
Wetenschappers zijn slecht in het beantwoorden van simpele vragen.
De bekende weg loopt in de wetenschap vaak dood. Vraag
aan een natuurkundige wat zwaartekracht precies is en hij zal je
bedremmeld aankijken. Vraag een psycholoog wat het bewustzijn
is of een astronoom naar de oorsprong van het heelal, en ze moeten
het antwoord schuldig blijven.
De economische wetenschap is geen uitzondering. Hoe ontstaat
economische groei? Het is de meest logische vraag die je een
econoom kunt stellen, maar een simpel antwoord heeft hij niet.
Waarom blijft de ene maatschappij vastzitten in armoede, terwijl de
andere er in slaagt om ieder jaar weer meer te produceren? “Tja,”
antwoordt de econoom, “dat is een lastige, ik bel u straks terug...”
Dat ontdekte ook de Amerikaanse satiricus Patrick O’Rourke toen
hij eind jaren negentig zijn bestseller Eat the Rich schreef. “Ik had
een simpele vraag,” begint het boek, “waarom is het ene gebied
welvarend, terwijl het andere er niets van bakt?” Met intelligentie
kan het niets te maken hebben, meent O’Rourke, “want nergens
op aarde zijn de mensen dommer dan in Beverly Hills, maar toch
zwemmen ze daar in het geld. En terwijl in Rusland schaken een
volkssport is, koken ze daar soep van stenen.” Aanwezigheid van
grondstoffen is ook geen verklaring, schrijft de auteur. “Afrika
heeft uranium, goud, diamanten en wat al niet meer, terwijl Scandinavië
daar maar weinig van heeft, en ook nog eens bevroren is.”
O’Rourke komt er niet uit.
Hij bevindt zich in het goede gezelschap van de gehele economische
wetenschap. Toch is de zaak niet uitzichtloos. Er zijn de afgelopen
jaren een aantal puzzelstukjes ontdekt die uiteindelijk het
hele plaatje zouden kunnen opleveren. Daaruit blijkt dat evidente
verschillen tussen landen, zoals aanwezigheid van grondstoffen en
geografische ligging, nauwelijks een rol spelen. Dat had O’Rourke
goed gezien. Grote olievondsten maken Noorwegen rijk, terwijl
olieland Nigeria in de armoedespiraal blijft zitten. In Zuid-Korea
eten ze kaviaar, in Noord-Korea boomschors.
Het eerste puzzelstukje werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw
gevonden door de latere Nobelprijswinnaar Robert Solow, toen
hij een groeitheorie ontwikkelde waarin de voorraad aan kapitaalgoederen
(machines, werktuigen et cetera) de centrale rol speelt.
Alleen als bedrijven investeren, kan het inkomen per hoofd van de
bevolking blijven stijgen. Om te investeren moeten bedrijven lenen,
redeneerde Solow, dus de hoeveelheid spaargeld in een economie
bepaald uiteindelijk het groeitempo. Het land met de meest spaarzame
bevolking zal uiteindelijk de hoogste economische groei kennen.
Een sympathieke theorie. Maar toen in de loop van de jaren zeventig
de grenzen voor kapitaalverkeer in de geïndustrialiseerde wereld
wegsmolten, raakten binnenlandse besparingen en investeringen
ontkoppeld. Bedrijven waren niet meer afhankelijk van binnenlandse
besparingen, maar konden op de internationale kapitaalmarkt
lenen. Desondanks bleven er tussen landen grote verschillen in
groei - in tegenspraak met de theorie van Solow.
Het Eureka-moment
Economen moesten op zoek naar een nieuwe verklaring van economische
groei. Begin jaren tachtig schreef een jonge Amerikaanse
econoom, Paul Romer, een proefschrift over het verband tussen
kennis en groei. Volgens Romer zijn kennis en technologie de ware
stuwkracht van economische ontwikkeling. Investeringen blijven
belangrijk in zijn ‘endogene groeitheorie’, maar het maakt veel uit
of het om meer van hetzelfde soort kapitaalgoederen gaat, of dat
er wordt geïnvesteerd in nieuwe technologie.
De belangrijkste bijdrage van Romer is dat hij laat zien hoe nieuwe
technologie ontstaat. Het is in Romers wereld niet de solistische uitvinder
die met een toevallig Eureka-moment de technologie een stap
verder helpt. Kennis groeit in kleine stapjes, volgens processen
24 MANAGEMENT SCOPE APRIL 2007 25