Management Scope 04 2007

ANALYSE
Geen reden voor groei
Waarom moeten bedrijven groeien? Omdat er anders niks aan is,
het bedrijfsleven. Maar die dubbele cijfers, is dat echt nodig? Geen
boom haalt het in zijn stam tot aan de hemel te groeien, zeggen
de antigroei-economen.
Tekst Jeroen Siebelink | Illustratie Aad Goudappel
Groei is vies. Je mag het niet meer zeggen, maar het is wel lékker
vies. Om te zeggen. Nog één dan: economische groei is materieel
gewin ten koste van moreel verval. Oeh, wat een aantrekkelijk
antikapitalistisch achterhoedegevecht om je weer eens in rond te
wentelen. Zoals de antigroei-econoom Robert Malthus (1766-1834)
dat deed - toen nog in de voorhoede. Hij voorspelde een ramp als
de bevolking exponentieel toeneemt en de voedselproductie slechts
lineair.
Opgraven die lijken van de guerilla’s van de contra-groei. Beetje
make-up op de schedels, dasje recht - zet ze maar eens overeind.
Nu is het er de tijd voor. We worden tenslotte geregeerd door het
maatschappelijk verantwoorde kabinet Balkenende IV, dat zich de
gevaren van groei lijkt aan te trekken. “Het kabinet kan zich ervoor
inspannen dat productie en consumptie in de samenleving afflauwt
en zich uiteindelijk stabiliseert,” zegt Bob Goudzwaard zelfs. De
emeritus hoogleraar economie van de Vrije Universiteit schreef
ooit het radicale CDA-verkiezingsprogramma Niet bij brood alleen.
Op verzoek van Management Scope doet hij graag nog eens een
pleidooi voor zijn Economie van het genoeg. “Maar nulgroei lukt
alleen wanneer ook financiële claims op bedrijven - lonen, uitgekeerde
winsten, belastingen - zich matigen.”
Ritselend en rammelend stappen ze uit hun tombes. De Club van
Rome (1972), John Kenneth Galbraith (1908-2006)... Goudzwaard
leeft weer helemaal op als ik de namen van deze illustere zombies
noem. Zíj waagden ooit te opperen dat kapitalisme slechts individuele
rijkdom produceerde - ten koste van publieke armoede en
uitputting van de aarde. Belachelijk werden ze gemaakt. Romantici
waren het, die nog geloofden in de ‘nobele wilde’ van Rousseau.
Naïeve christenen - ervan overtuigd dat de mens sinds de verstoting
uit het paradijs steeds verder afglijdt van het paradijselijk ideaal.
Hen werd het zwijgen opgelegd, maar ze blijken anno 2007 nog
steeds goed van zin. “Groei is een dogma met een destructieve
consumptieve component,” zegt Goudzwaard. “Iedereen denkt: als
het nationaal inkomen maar groeit - de milieuproblemen lossen we
achteraf op door beter om te springen met energie en afval. Dat is
dweilen met de kraan open.” Goudzwaard zegt al 21 jaar dat we
er niet aan ontkomen iets aan de consumptie te doen.
Alleen de geitenwollensokken luisterden.
Huiveringwekkend
Want groei, zei grondlegger van de economie Adam Smith (1723-
Zelfs voor Philips is groei niet heilig
Onder Cees van der Hoeven beloofde Ahold ongeconditioneerde
groei, altijd in dubbele cijfers. Maakte niet uit of hij over een groeimarkt
of volwassen markt sprak, groei was een eenheidsworst.
Dat gaat niet meer zo. Voordat managers met een businessplan
voor een nieuwe product-marktcombinatie aan komen zetten, eist
bijvoorbeeld het bestuur van Philips een op maat van die markt
geschreven financieel groeiplaatje. “Dat is een hygiënefactor nu,”
zegt een hoge Philipsmanager. “Als dat niet klopt, kíjken ze niet
eens meer naar de business case. Grote groeipotentie is daarbij
echter geen harde eis. Elke business krijgt zijn eigen, geconditioneerde
groeitarget.”
Neem de flat panels van Philips Consumer Electronics (CE). Die
industrie is zeer dynamisch: veel concurrentie, neerwaartse prijzen.
Voor CE heeft het alleen zin daar te blijven als ze de allergrootste
is. “Alleen dan kan je onderhandelen met leveranciers voor de
allerlaagste inkoopprijzen. Anders wordt het dog eat dog.”
Welke groeitarget hoort hierbij? Een hoge zou je zeggen, want
investeerders eisen een premie voor dit marktrisico. Dit risico
bepaalt namelijk - samen met de hoeveelheid benodigd kapitaal
- de zogeheten weighted avarege cost of capital, de WACC. In
de tijd dat Van der Hoeven Ahold leidde (en Jan Timmer Philips)
rekende men nog niet met de WACC. Nu is er een WACC voor
elke business. De WACC wordt gerelateerd aan de netto contante
waarde van de verwachte opbrengsten van de business (NCW). Is
die NCW groter dan nul, dan is er sprake van ‘goede groei’, zoals
ze bij Philips zeggen. Is de NCW kleiner dan nul - dan kan je nog
zo hard groeien, maar de board wijst het af als ‘slechte groei’.
Zodoende hangt de groei-eis niet alleen af van het marktrisico,
maar ook van bijvoorbeeld de benodigde investeringen. Hoe meer
assets, hoe hoger de groeieis. CE is echter asset light: ze laat tv’s
elders produceren en stuurt op lage voorraden. Met dit negatieve
werkkapitaal kan ze van flinterdunne marges en dito rendement
leven. “Daarom volstaat een groei-eis van een paar procent”, vertelt
de Philipsmanager. “Voor Domestic Appliances volstaat ook
een eencijferig getal.”
Van Medical Systems eist de board echter groei in dubbele cijfers.
Waarom? Omdat die markt weliswaar een gemiddeld risico kent
maar van het type high asset is én omdat de geringe transparantie
en de hoge drempel voor toetreders hoge integrale marges mogelijk
maakt. De industrie vráágt hier om een hoge groei-eis. “Zet
maar voor een miljard euro een fabriek neer en verdien het terug
in drie jaar,” zegt de board tegen Medical Systems.
44 MANAGEMENT SCOPE APRIL 2007 45