Demografische ontwikkelingen 2010-2040 - Planbureau voor de ...

Tabel 1
Ruimtelijke gevolgen van demografische ontwikkelingen voor vier domeinen
Wonen Werken Mobiliteit Voorzieningen
Bevolkingsgroei + ++ ++ ++
Huishoudensgroei +++ + + +
Afname aantal kinderen -- onderwijs
Krimp potentiële
beroepsbevolking
Vergrijzing
Toename aandeel
allochtonen
++ aangepaste
woningen
-- -- woon-werkverkeer
-- eerst - later -- + cult. recr.
++ zorg
Stijging sociaal-econ. status + koop, - huur + langere afstanden +
+ etnische winkels etc.
Gewicht soc.-demogr.
factoren tov andere
••• •££ ••£ •££
De onderste regel van tabel 1 geeft het relatieve belang
aan van sociaal-demografische ontwikkelingen ten
opzichte van de andere ontwikkelingen. Bij het wonen is
dit belang groot: de verhouding tussen het aantal
huishoudens en de woningvraag is vrijwel één op één.
Voor de andere domeinen is dit verband minder duidelijk
en hangt de toekomstige ontwikkeling behalve van
demografische ontwikkelingen wellicht meer af van
economische, sociaal-culturele en technologische
ontwikkelingen.
Ruimtelijke gevolgen in drie gebiedstypen
De groei concentreert zich in de komende decennia in de
stadsgewesten, en dan vooral in een aantal
stadsgewesten in de Randstad en de intermediaire zone
(het gebied dat om de Randstad heen ligt, en waar een
boog van stadsgewesten ligt, grofweg van Breda via
Arnhem/Nijmegen tot aan Zwolle). Hier is tot 2040
behoefte aan een uitbreiding met circa 700.000
woningen. Op korte en middellange termijn leidt de
vergrijzing tot een sterke toename van de behoefte aan
aanpassingen binnen bestaande woningen, en tot een
afname van de dynamiek op de woningmarkt; op langere
termijn komt een groot aantal koopwoningen vrij. Voor
zover de beroepsbevolking in de stadsgewesten blijft
groeien, leidt dat voorlopig niet tot een behoefte aan
uitbreiding van bedrijventerreinen en kantoren: er is nu al
sprake van een overaanbod. Herstructurering is hier een
belangrijke opgave. Een groei van specifieke
bevolkingsgroepen (ouderen, immigranten) kan leiden
tot een grotere vraag naar bepaalde voorzieningen,
vooral naar zorg en andere voorzieningen in de wijk. Ook
kan in en om de steden de mobiliteit nog blijven
toenemen.
Daartegenover staan de krimp- en anticipeergebieden. In
de krimpgebieden nemen de aantallen inwoners en
huishoudens in de komende decennia af. Door de sterke
vergrijzing neemt het aantal ouderen nog wel toe,
evenals het aantal eenpersoonshuishoudens. De
huishoudenskrimp kan een negatieve spiraal in gang
zetten van prijsdaling, leegstand en leefbaarheidsproblemen,
wat kan worden versterkt door de vergrijzing.
Vergrijzing leidt ook tot een toename van de behoefte
aan aangepaste woningen en aan diverse vormen van
zorg, waarbij door de krimp van de beroepsbevolking een
tekort aan arbeidskrachten in de zorg kan optreden.
Krimp kan zowel via het arbeidsaanbod als via de
afzetmarkt leiden tot een afname van het aantal banen,
vooral in de consumentendiensten, en tot toenemende
leegstand van winkelpanden en kantoren. In de
anticipeergebieden kunnen bevolkingskrimp en de
effecten daarvan pas later of in minder sterke mate
optreden, of omgeven zijn met grotere onzekerheden.
Overig Nederland vertoont een gemengd beeld, met
grote onzekerheden. De (kleinere) steden in dit gebied
vertonen een groei die (relatief gezien) vergelijkbaar is
met die in de stadsgewesten. De meer landelijke
gemeenten in overig Nederland vertonen volgens de
prognose een vrijwel stabiele bevolkingsomvang. Bij een
laag scenario kan hier krimp optreden, met vergelijkbare
gevolgen als in de anticipeergebieden, terwijl er bij een
hoog scenario sprake kan zijn van een bescheiden groei.
Net als in de stadsgewesten én de krimp- en
anticipeergebieden nemen de aantallen ouderen en
alleenstaanden hier toe, met gevolgen voor de
woningmarkt en de vraag naar diverse voorzieningen,
onder andere op het terrein van zorg.
12 | Demografische ontwikkelingen 2010-2040