Demografische ontwikkelingen 2010-2040 - Planbureau voor de ...

TWEE
kunnen vaak blijven wonen in de huidige woning
(steeds vaker een koopwoning/eengezinswoning) of
besluiten ‘kleiner’ te gaan wonen. In het laatste geval
zoeken ze vaak een huurwoning/meergezinswoning.
• Ouderen verhuizen in geringe mate. Dit komt doordat
een verhuizing voor hen vaak geen aanlokkelijke stap
is. Zij zitten veelal op de top van hun wooncarrière en
geven hun verworvenheden liever niet op (Van Iersel et
al. 2009). Daarbij komt dat ouderen vaak al lange tijd in
hun woning wonen. En met een toenemende
woonduur, raken mensen meer gehecht aan de woning
en woonomgeving, wat resulteert in weerstand tegen
verhuizen (Van der Meer 2006). Met
woningaanpassingen is het veelal ook mogelijk om
langer zelfstandig in de eigen woning te blijven wonen.
Pas wanneer de nood echt hoog is, bijvoorbeeld
vanwege een sterk verslechterde gezondheid, komt de
stap naar een aanleunwoning of een verzorgings- of
verpleeghuis in zicht.
• De woonsituatie van niet-westerse allochtonen
verschilt vrij sterk van die van autochtonen. Dit hangt
deels samen met de sociaal-economische status. Die is
vrij laag, en hierdoor woont de eerste generatie vaak in
de aandachtswijken van de grote steden en vooral in
huur- en meergezinswoningen. Deels lijkt er ook sprake
te zijn van een voorkeur om tussen herkomstgenoten
te wonen en dicht bij het centrum van de grote stad;
het platteland is weinig populair. De tweede generatie
allochtonen vertoont woonvoorkeuren die vrij sterk op
die van autochtonen lijken (Van der Laan Bouma-Doff
2005; Permentier & Bolt 2006; Uyterlinde et al. 2007).
Deels is er sprake van suburbanisatie vanuit de grote
stad naar randgemeenten (denk aan Almere) of van
verhuizing naar (Vinex-) nieuwbouwwijken aan de rand
van de grote stad. Recent zorgt de forse instroom van
migranten uit Midden- en Oost-Europa (MOE-landers)
voor een grote vraag naar woningen in de huur- en
meergezinswoningensector. Net als eerste generatie
niet-westerse allochtonen lijken ze vooral terecht te
komen in de aandachtswijken van de grote steden.
Huishoudens en woningmarkt
• Het aantal huishoudens bepaalt grotendeels de
behoefte aan woningen. In het hoge scenario neemt de
behoefte aan woningen tot 2040 toe. In het lage
scenario is tot 2020 nog behoefte aan woningen voor
ongeveer 350.000 extra huishoudens, maar neemt de
woningbehoefte daarna weer af (PBL 2011: 106-109).
• De onzekerheid over de woningbehoefte is op lange
termijn groot, aangezien de bandbreedte tussen het
hoge en lage scenario in 2040 3 miljoen huishoudens
bedraagt, wat neerkomt op een verschil van rond 3
miljoen woningen (PBL 2011).
• Nationaal wordt in het lage scenario na 2020 krimp van
het aantal huishoudens voorzien, hetgeen een dalende
woningvraag betekent. Bij een gelijkblijvend aanbod
kan het overschot aan woningen resulteren in langere
verkooptijden, een verminderde doorstroming
(huiseigenaren komen vast te zitten), een langzamere
stijging of een daling van de huizenprijzen (zie Van Dam
2010; Rouwendal & Vermeulen 2007) en leegstand.
• De grote onzekerheid in de omvang van de
huishoudensgroei en de kans dat deze groei in veel
regio’s gaat omslaan in krimp, resulteert in een lastige
opgave voor gemeenten. Nú de woningvoorraad
uitbreiden met woningen kan betekenen dat er
uiteindelijk wordt gebouwd voor toekomstige
leegstand.
• De uitbreidingsbehoefte gaat niet alleen in
kwantitatieve zin, maar ook in kwalitatieve zin gepaard
met onzekerheid. Daarbij is sprake van een paradox.
Hoewel vooral het aantal oudere (eenpersoons)
huishoudens toeneemt, neemt de behoefte aan
kleinere woningen en flats niet navenant toe. Ouderen
zijn honkvast en verhuizen op hoge leeftijd slechts
mondjesmaat naar een andere (kleinere) woning (De
Groot et al. 2012).
• Door de honkvastheid van ouderen komen op de
middellange termijn weinig eengezinswoningen
beschikbaar voor nieuwe huishoudens, terwijl er wel
nieuwe gezinnen bij komen die in een eengezinswoning
willen wonen. Hoewel de groei in het aantal gezinnen
er wel uit is, betekent dit dus niet dat er voor hen geen
woningen bij moeten worden gebouwd.
• Regionaal wordt in de prognose huishoudenskrimp
verwacht in Delfzijl en omgeving, Oost-Groningen en
Zeeuws-Vlaanderen (De Jong & Van Duin,2011). In het
lage scenario moet de helft van de COROP-gebieden
met huishoudenskrimp rekening houden, en met de
daarmee samenhangende gevaren van langere
verkooptijden, leegstand, dalende huizenprijzen en
verminderde doorstroming.
• Huishoudenskrimp kan voordelig zijn voor
woningzoekenden en outsiders op de
koopwoningmarkt (starters en huurders). Door een
groter aanbod en lagere huizenprijzen kunnen zij hun
woonvoorkeuren makkelijker realiseren.
Huishoudenskrimp is daarentegen nadelig voor
aanbieders van woningen (zoals corporaties en
particuliere verkopers), omdat het moeilijker wordt de
woning te verkopen dan wel opnieuw te verhuren
(Verwest et al. 2008).
• De gevolgen van huishoudenskrimp manifesteren zich
bij uitstek op het lagere ruimtelijke schaalniveau van
buurten, wijken en dorpen. Leegstand is vooral te
verwachten in de minst aantrekkelijke delen van de
woningvoorraad. Vooral de vroeg-naoorlogse
woonbuurten zijn hiervoor gevoelig, evenals buurten
Ruimtelijke gevolgen van demografische ontwikkelingen | 49