Demografische ontwikkelingen 2010-2040 - Planbureau voor de ...

DRIE
een derde van alle gemeenten in Nederland. Ongeveer
een derde van deze gemeenten is matig tot sterk
stedelijk, en rond twee derde niet tot weinig stedelijk. De
stedelijke gemeenten zijn middelgroot (hieronder vallen
onder andere Heerenveen, Assen, Deventer, Ede,
Wageningen, Lelystad, Alkmaar, Gouda, Middelburg en
Waalwijk) en vervullen vaak een regionale functie. Het
gros van de gemeenten in overig Nederland bevindt zich
in het gedeelte van Nederland dat gewoonlijk wordt
aangeduid als de intermediaire zone (dat tussen de
Randstad en de periferie ligt).
Verwachte demografische ontwikkelingen
Het aantal inwoners van overig Nederland neemt toe, van
4,5 miljoen in 2010 naar 4,8 miljoen in 2040, waarbij
ongeveer 85 procent van de groei plaatsvindt in de
stedelijke gemeenten van overig Nederland. Volgens de
prognose van het CBS groeit de bevolking van Nederland
tussen 2010 en 2040 met ongeveer 8 procent. De groei
van de stedelijke gemeenten in overig Nederland ligt met
11 procent beduidend hoger, en is bijna even hoog als de
groei in de G32 (die op 13 procent ligt). Tegenover de forse
groei in de stedelijke gemeenten van overig Nederland
staat een trage groei in de landelijke gemeenten, met nog
geen 2 procent. Het inwonertal van de landelijke
gemeenten in overig Nederland is in 2010 met 2,3 miljoen
iets groter dan het inwonertal van de stedelijke
gemeenten met 2,2 miljoen, maar in 2040 is dit
andersom. De dominante demografische trend van het
zich concentreren van de bevolkingsgroei in en rond de
steden blijkt volgens de regionale prognose niet alleen
voor de Randstad te gelden (waar vooral de vier grote
steden groeien), maar ook voor overig Nederland (waar
vooral de middelgrote steden sterk groeien). Door deze
trend resteert volgens de prognose voor de
plattelandsgemeenten amper nog bevolkingsgroei in de
komende decennia. Natuurlijk is deze verwachting met
onzekerheid omgeven. Bij een hoog scenario kunnen de
plattelandsgemeenten waarschijnlijk nog wat meer
groeien (terwijl de stedelijke gemeenten veel harder
zullen groeien), maar bij een laag scenario gaan vooral de
plattelandsgemeenten krimpen en kunnen de stedelijke
gemeenten waarschijnlijk hun huidige omvang nog
vasthouden.
Tussen 2010 en 2040 neemt het aantal huishoudens in
Nederland met 15 procent toe, blijkens de
huishoudensprognose van het CBS. In de landelijke
gemeenten van overig Nederland ligt het aantal met 17
procent ongeveer op hetzelfde niveau, en in de stedelijke
gemeenten, met 20 procent, wat hoger.
In overig Nederland is de toename van het aantal
eenpersoonshuishoudens met rond 300 bijna even groot
als de toename van alle typen huishoudens; wederom
ongeveer gelijk verdeeld over de landelijke en stedelijke
gemeenten. Procentueel is het beeld echter heel anders.
Het aandeel eenpersoonshuishoudens op alle
huishoudens ligt in 2010 in de stedelijke gemeenten met
34 procent vrijwel op het landelijk peil, terwijl het in de
landelijke gemeenten met 27 procent hier duidelijk onder
blijft. In de toekomst lost dit verschil tussen stad en
platteland vrijwel op: in 2040 liggen de percentages op
respectievelijk 40 en 38 procent (tegen 43 procent voor
Nederland als geheel). Dit is niet zo verwonderlijk: veel
jongeren trekken weg uit de plattelandsgemeenten
(richting de steden) en de ouders blijven achter. Die
(babyboom)ouders bestaan nu nog grotendeels uit
(gehuwde) paren, maar in de toekomst ‘transformeren’ ze
door sterfte van partners geleidelijk in (verweduwde)
alleenstaanden.
In een laag scenario valt in de plattelandsgemeenten de
aanwas van alleenstaanden weg door lage
geboortecijfers en selectieve migratie. De stedelijke
gemeenten van overig Nederland realiseren
waarschijnlijk nog wel een groei van het aantal
eenpersoonshuishoudens, mede doordat de jongeren (uit
het platteland) hier naar toe trekken. In een hoog
scenario mogen de plattelandsgemeenten een sterke
groei van het aantal alleenstaanden verwachten,
aangezien de babyboomgeneraties (veel) langer blijven
leven. In de stedelijke gemeenten leidt extra
relatieontbinding tot een sterkere groei van het aantal
eenpersoonshuishoudens.
Het aantal ouderen in overig Nederland verdubbelt
volgens de prognose ongeveer, met rond 700.000 in 2010
tegen 1,3 miljoen in 2040. In een hoog scenario neemt het
aantal ouderen nog veel sterker toe, en in een laag
scenario wat minder sterk. Het aandeel ouderen in
Nederland als geheel stijgt tussen 2010 en 2040 van 15
naar 26 procent. In zowel de stedelijke als landelijke
gemeenten van overig Nederland ligt het aandeel
ouderen in beide jaren ongeveer op het landelijke niveau.
Het aantal jongeren (tot 20 jaar) is in de komende drie
decennia in de stedelijke gemeenten van overig
Nederland vrij stabiel, rond 550.000. Dit vormt een
duidelijk contrast met de landelijke gemeenten waar het
aantal jongeren sterk afneemt, te weten van bijna
600.000 in 2010 naar ruim 500.000 in 2040 (een krimp
van rond 75.000). In relatieve termen betekent dit een
krimp van bijna 15 procent tussen 2010 en 2040.
De potentiële beroepsbevolking van overig Nederland
krimpt naar verwachting van 2,7 miljoen in 2010 naar 2,4
miljoen in 2040; vooral in de landelijke gemeenten van
overig Nederland is sprake van krimp. In een hoog
scenario kan de potentiële beroepsbevolking zelfs wat
groeien in de stedelijke gemeenten. Overig Nederland telt
in 2010 rond 270.000 niet-westerse allochtonen, in 2040
is dit aantal ongeveer verdubbeld naar 530.000. Overig
Nederland telt in 2010 rond 300.000 westerse
allochtonen; in 2040 is dit aantal met de helft
74 | Demografische ontwikkelingen 2010-2040