Demografische ontwikkelingen 2010-2040 - Planbureau voor de ...

TWEE
met een ongunstige prijs-kwaliteitverhouding en
kleine dorpen in minder gewaardeerde landschappen
in perifere landelijke regio’s (Van Dam 2009). Deze
buurten maken ook kans op toenemende
leefbaarheidsproblemen en een toenemende
concentratie van lage-inkomensgroepen (Van Dam
2009; Verwest & Van Dam 2010: 15).
• Huishoudenskrimp biedt waarschijnlijk weinig kansen
voor de markt voor tweede woningen. Meestal slaat de
krimp namelijk neer in kleine dorpen in minder
gewaardeerde landschappen in de perifere landelijke
regio’s, wat meestal niet de gebieden zijn waar
tweede-woningzoekers voor vallen. Bovendien lijkt de
markt voor tweede woningen inmiddels behoorlijk
verzadigd (Verwest et al. 2010).
Huishoudenstypen en woningmarkt
• Eenpersoonshuishoudens zijn doorgaans op zoek naar
andere type woningen dan meerpersoonshuishoudens.
Door de verdergaande individualisering kan de vraag
verschuiven van eengezinswoningen naar
meergezinswoningen en resulteren in een toenemende
vraag naar woningen in (hoog)stedelijke woonmilieus
(WLO 2006).
• Daarbij moet wel worden bedacht dat woonwensen
worden gekleurd door individuele en contextuele
mogelijkheden. Als koopwoningen door dalende
huizenprijzen in toenemende mate binnen handbereik
komen van eenpersoonshuishoudens, kan het heel
goed zijn dat alleenstaanden in de toekomst juist vaker
op zoek gaan naar een koopwoning dan de
alleenstaanden van nu.
• Bovendien neemt het aantal eenpersoonshuishoudens
vooral toe door het toenemende aantal alleenstaande
ouderen. Doordat veel ouderen niet verhuizen in de
laatste fase van hun leven, gaat een toenemend aantal
alleenstaanden eerder gepaard met een toenemende
vraag naar combinaties van wonen en zorg in de buurt
dan naar huurwoningen of appartementen.
• Het aantal paren met kinderen (met potentieel twee
inkomens), de belangrijkste doelgroep voor
koopwoningen en eengezinswoningen, is sinds 1980 al
aan het afnemen (CBS 2011) en neemt in de toekomst
verder af. Toch hoeft dit niet gepaard te gaan met een
dalende vraag naar deze typen woningen. Doordat
huishoudens nadat de kinderen zijn uitgevlogen vaak
niet verhuizen, blijven veel eengezinswoningen nog
bezet en niet beschikbaar voor nieuwe paren met
kinderen, terwijl er ‘aan de voorkant’ wel nieuwe
gezinnen bij komen die in een eengezinswoning willen
wonen.
Vergrijzing/ouderen en woningmarkt
• Op nationaal niveau neemt het aantal
ouderenhuishoudens (met een referentiepersoon van
65 jaar en ouder) sterk toe. Dit kan grote gevolgen
hebben voor zowel de kwantitatieve als kwalitatieve
woningvraag (De Groot et al. 2012).
• Hoewel ouderen van nu en de toekomst vitaler zijn dan
de ouderen van vroeger, krijgen vrijwel alle ouderen op
een gegeven moment te kampen met lichamelijke
gebreken en een toenemende behoefte aan zorg. Door
de vergrijzing neemt de vraag naar voor ouderen
geschikte woningen dan ook toe. Dit zijn enerzijds
woningen speciaal bestemd voor ouderen en van
waaruit het mogelijk is om gebruik te maken van zorgof
dienstverlening geleverd vanuit een nabij de woning
gelegen steunpunt (BZK 2011; Van Galen & Willems
2011) Anderzijds gaat het om woningen die op grond
van hun fysieke kenmerken (bijvoorbeeld geen treden
en aanpassingen als domotica, verlaagde drempels en
trapliften) geschikt zijn om oud in te worden (Van Dam
et al. 2012; De Klerk 2004; Sogelée & Brouwer 2003).
Door hogere welvaart en opleidingsniveaus, het
sterkere individualisme en de grotere vitaliteit zal de
vraag naar aangepaste woningen echter langzamer
groeien dan het aantal ouderen.
• Gezien de honkvastheid van ouderen worden vooral
woningaanpassingen in oudbouw steeds belangrijker.
Na 2025 nemen vooral de aantallen alleenstaande
ouderen en hoogbejaarden (80 jaar en ouder) toe, wat
nog extra aanpassingen aan de woningen vergt. Ook
moet er dan meer zorg aan huis worden geleverd,
mede doordat er vaak geen partner (meer) is die de
verzorging op zich kan nemen. Door technologische
toepassingen als telemedicine en alarmsystemen is het
mogelijk om een deel van de (medische) ouderenzorg
op afstand te laten plaatsvinden (De Groot et al. 2012).
• De vergrijzing zet overal in Nederland door; qua
aandeel vooral op het platteland en in de periferie van
Nederland, maar getalsmatig het sterkst in de steden
en de Randstad. Vooral in de Randstedelijke gebieden
valt een grotere behoefte aan aangepaste woningen te
verwachten.
• Het merendeel van de ouderenhuishoudens in de
nabije toekomst komt voort uit de huidige huishoudens
van middelbare leeftijd, die grotendeels in
koopwoningen en eengezinswoningen wonen. Deze
woningen zijn gewild door gezinnen, maar komen
voorlopig nog niet vrij op de woningmarkt. Het
vrijkomen van woningen wordt mede vertraagd door
het in de komende decennia verder oplopen van de
levensverwachting. In het eengezinswoningensegment
kunnen hierdoor knelpunten worden verwacht (zie
bijvoorbeeld Van Iersel et al. 2010; Meinsma 2007;
VROM 2010). Vooral in gespannen
woningmarktgebieden kan de afnemende dynamiek
50 | Demografische ontwikkelingen 2010-2040