Demografische ontwikkelingen 2010-2040 - Planbureau voor de ...

EEN
vrijwel overal in omvang af te nemen. Na 2020 zet deze
terugloop zich verder door. Ook de regio’s die voorheen
nog groeiden, kunnen die groei niet handhaven (figuur
1.20b en figuur 1.21b). In het lage scenario krimpt de
potentiële beroepsbevolking tussen 2010 en 2040 in
alle regio’s (figuur 1.22).
• De mate van onzekerheid over de ontwikkeling van de
potentiële beroepsbevolking ligt in een groot deel van
Nederland tussen de 10 en 20 procent, en is daarmee
ongeveer even groot als de onzekerheid over de totale
bevolking. De onzekerheid is het grootst in regio’s met
een grote potentiële groei. Door het verschil in
arbeidsdeelname tussen het hoge en lage scenario, is
de onzekerheid over de ontwikkeling van de werkzame
beroepsbevolking groter (in veel regio’s tussen de 20
en 30 procent).
• Volgens de regionale bevolkingsprognose gaat de
potentiële beroepsbevolking de komende decennia in
de meeste regio’s krimpen (figuur 1.22). Er is alleen nog
sprake van groei in de Agglomeratie ’s-Gravenhage en
Delft en Westland, Groot-Amsterdam en Flevoland.
Voor de meeste regio’s buiten de Randstad geldt een
forse krimp van de potentiële beroepsbevolking. De
perifere regio’s worden het sterkst getroffen.
Vergrijzing
Het aantal ouderen en het aandeel ouderen in de bevolking
nemen in de komende jaren toe. Dit zal overal het geval zijn, maar
het minst in de stedelijke regio’s.
• Evenals de landen om ons heen, is ook Nederland in
toenemende mate aan het vergrijzen. Bedroeg in 1950
het aandeel 65-plussers een kleine 8 procent, vandaag
de dag is dit zo’n 16 procent. Ook is er sprake van een
zogenoemde dubbele vergrijzing, waarbij de
alleroudsten terrein winnen binnen de groep ouderen
(PBL 2013).
• De toenemende vergrijzing komt door het hoge aantal
geboorten na de Tweede Wereldoorlog, in combinatie
met de dalende vruchtbaarheid vanaf eind jaren zestig.
De vergrijzing wordt versterkt door de stijging van de
levensverwachting (Hilbers et al. 2011).
• Veranderingen in de bevolkingssamenstelling naar
leeftijd zijn het gevolg van ontwikkelingen in
geboorteaantallen (vruchtbaarheid), sterfte
(levensverwachting) maar ook migratiecijfers. Deze
componenten worden op hun beurt beïnvloed door
onzekere sociaal-culturele en economische
ontwikkelingen. Vanwege de conjunctuurgevoeligheid,
bestaat vooral rondom migratie veel onzekerheid.
Immigratie kan de vergrijzing drukken, omdat
immigranten in het algemeen jonger zijn dan
autochtonen (PBL 2013). Hoewel een onvermijdelijke
gebeurtenis als sterfte beter te voorspellen is, bestaan
er toch onzekerheden rondom de levensverwachting.
Recent nam de levensverwachting onverwacht
versneld toe, resulterend in een aanpassing van de
bevolkingsprognose (Van Duin & Garssen 2011).
• Ook op huishoudensniveau is sprake van vergrijzing.
Dit is vooral van belang voor de woningmarkt, omdat
‘oudere huishoudens’ (huishoudens met een
referentiepersoon van 65 jaar of ouder) minder vaak
verhuizen en andere woonvoorkeuren hebben dan
jongere huishoudens.
Nationale ontwikkelingen
• In het hoge scenario geldt een minder sterke vergrijzing
dan in het lage scenario (figuur 1.23, tabel 1.6). Dit komt
omdat in het hoge scenario tegenover de hogere
levensverwachting een hogere vruchtbaarheid en een
sterkere immigratie staan.
• De bevolkingsprognose gaat uit van een nog sterkere
vergrijzing (figuur 1.23). In 2040 telt Nederland naar
verwachting 4,6 miljoen 65-plussers; de vergrijzing is
op dat moment op haar hoogtepunt. Er wordt ook een
dubbele vergrijzing voorzien (tabel 1.6).
• De prognose gaat uit van een sterkere vergrijzing dan
past binnen het speelveld van de scenario’s. Dit komt
doordat de meest recente prognose uitgaat van een
hogere levensverwachting dan de scenario’s (Van Duin
& Garssen 2011; Hilbers & Snellen 2010). Bij de
ruimtelijke verbijzondering van de vergrijzing wordt
daarom alleen gebruikgemaakt van de meest recente
bevolkingsprognose.
Regionale ontwikkelingen
• Hoewel er grote regionale verschillen zijn in de mate
van vergrijzing, geldt dat de vergrijzing reeds in alle
COROP-gebieden zichtbaar is (De Jong & Van Duin
2010).
• De vergrijzing zet in alle COROP-gebieden door (figuur
1.24, 1.25 en 1.26). De periferie krijgt het snelst met een
stevige vergrijzing te maken. Daarna waaiert de
vergrijzing uit over de meer centraal gelegen regio’s. De
Randstedelijke regio’s vergrijzen het minst, omdat deze
regio’s veel immigranten en jongeren uit andere delen
van het land blijven aantrekken.
Gemeentelijke ontwikkelingen
• Op dit moment zijn welvarende gemeenten, zoals
Wassenaar, Bergen, Laren en Bloemendaal, en
gemeenten in de perifere delen van Nederland sterk
vergrijsd. Een aantal sterk christelijke gemeenten (de
zogenoemde Biblebelt van Zeeland via het
rivierengebied en de Veluwe naar Noord-Overijssel) en
gemeenten met veel nieuwbouwwoningen, zoals
Almere en Houten, zijn door de hoge
geboorteaantallen minder vergrijsd (De Jong & Van
Duin 2010).
De demografische ontwikkelingen op een rij | 35