Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

stelling dat ouders door hun eigen gedrag en meningen, en door hun opvoeding, amper invloed hebben op het
gedrag van hun kinderen. Recente studies geven aan dat jongeren onafhankelijk willen zijn en zich tot een
autonoom individu willen ontwikkelen, maar tegelijkertijd ook een goede intieme band met hun ouders willen
onderhouden (o.a. Dekovic & Meeus, 1997; Parke & Ladd, 1992). Jongeren vinden de band met hun ouders
´
belangrijk en hechten waarde aan de waarden, ideeën en gedragingen van ouders. Ook de empirische bewijsvoering
voor een mogelijke teloorgang of zelfs ontbreken van invloed van ouders op riskante gewoonten van
adolescenten is mager. In de laatste tien jaar is er een aantal longitudinale studies uitgevoerd waarin naar
voren komt dat ouders op allerlei manieren invloed hebben op riskante gewoonten van jongeren. In dit rapport
wordt een overzicht gegeven van de studies die zich hebben geconcentreerd op de invloed van ouders op de
ontwikkeling van rookgedrag van adolescenten.
1.2. Zoals de ouders zingen, piepen de jongen
Het rookgedrag van adolescenten is een veelbestudeerd fenomeen in de sociale en medische wetenschappen.
Ieder jaar verschijnen er vele duizenden boeken, artikelen en congresbijdragen over dit onderwerp.
Ook als het gaat om de invloed die personen in de directe sociale omgeving hebben - zoals ouders, broers en
zussen, vrienden en partners - kunnen boekenkasten gevuld worden met onderzoeksverslagen. Voor het geven
van een literatuuroverzicht is een poging naar volledigheid haast ondoenlijk.
Daarom zijn in dit rapport duidelijke keuzes gemaakt. Voorop staat de kwaliteit van onderzoek: in de meeste
gevallen worden de uitkomsten van studies besproken die met min of meer representatieve steekproeven van
behoorlijke omvang naar voorspellers van veranderingen in rookgedrag hebben gekeken. Dit betekent dat het
meestal om longitudinale studies gaat waarbij jongeren gedurende een bepaalde periode twee of meer keren
zijn ondervraagd. Naar sommige deelvragen in dit rapport is echter nog maar weinig onderzoek verricht. In die
gevallen is ervoor gekozen om de literatuur te bespreken die voorhanden is, soms uitgebreid met studies naar
andere, maar enigszins vergelijkbare gezondheidsgedragingen zoals alcoholgebruik of softdruggebruik. In die
gevallen wordt dit expliciet vermeld en wordt ook aangegeven waar nog hiaten in de kennis zitten.
Er is meer dan het gezin. De aandacht voor de rol van ouders in dit overzicht kan de indruk wekken dat
de auteur van mening is dat vooral het gedrag van ouders het beginnen met roken van jongeren voorspelt. Dat
is natuurlijk niet het geval. Petraitis, Flay en Miller (1994) hebben een overzicht gemaakt van veertien theorieën
die het experimenteren met riskante gewoonten proberen te verklaren. Deze theorieën bevatten concepten op
meso-niveau (zoals beleid van de overheid, maatschappelijke normen en invloed van tabaksindustrie), macroniveau
(zoals kenmerken van de school en sociaal-economische status van ouders), en micro-niveau (zoals
attitudes van adolescenten, zelf-vertrouwen, depressie, eenzaamheid, en motivatie om te gaan roken). Het
doel van dit rapport is vooral de processen van sociale beïnvloeding door ouders en de daarbij horende empirische
bewijsvoering te bespreken. Omdat dit maar een stukje van de puzzel is, mag niet worden gesteld dat alle
aandacht nu voornamelijk gefocused moet worden op ouderlijke invloeden. Maar als de rol van ouders aanwezig
en gedifferentieerd blijkt, zal verwaarlozing van aandacht voor ouderlijke invloeden niet bijdragen aan een
effectieve en adequate aanpak van rookpreventie.
Zoals de ouders zingen, piepen de jongen
11