Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

dingsgedrag en voorspelden het beginnen met roken over een periode van een jaar. Opvallend was dat er een
leeftijdseffect optrad bij de relatie tussen striktheid en roken. Bij de jongere adolescenten hing een hoge mate
van striktheid samen met een grotere kans om te gaan roken, wat de auteurs verklaarden vanuit motieven van
recalcitrantie en rebellie. Bij de oudere adolescenten was echter een lage mate van striktheid gerelateerd aan
een grotere kans om te gaan roken. Voor sociale steun van ouders waren de bevindingen eenduidig: jongeren
die aangeven weinig steun van hun ouders te krijgen, hebben meer kans om te beginnen te roken. Omdat de
onderzoekers een qua leeftijd heterogene steekproef hebben gehanteerd, hebben zij kunnen nagegaan of de
invloed van ouders verandert in de adolescentie. Zij vinden hier geen steun voor: opvallend is eveneens dat ze
ook geen verandering in de invloed van vrienden aantroffen. Wel moet worden gezegd dat de opvoedingskenmerken
summier en beknopt zijn gemeten. Uit een vervolgstudie van Chassin en collega’s (1998), met betere
operationalisaties van de dimensies ondersteuning en controle, komt naar voren dat algemene opvoedingsgedragingen
van invloed zijn op het beginnen met roken. Een verschil met de vorige studie uit 1986 is dat de
auteurs geen leeftijdseffecten vinden voor discipline en striktheid (indicatoren van controle) - bij ouders met
een minder consistente discipline en striktheid hebben kinderen een grotere kans om te beginnen met roken.
Bovendien vinden zij steun voor de gedachte van Baumrind (1967) dat discipline vooral effectief is bij ouders
die een veilige en stimulerende band met hun kinderen hebben.
Zoals de studies van Chassin en collega’s aangeven, lijken aspecten van controle positief samen te hangen
met rookgedrag van adolescenten. Naast discipline en striktheid is toezicht houden (in het Engels ‘monitoring’)
een aspect van controle. Hiermee wordt bedoeld dat ouders weten wat hun kinderen voor activiteiten
in hun vrije tijd ondernemen en of ze hier oprecht in geïnteresseerd zijn (o.a. Brown, Mounts, Lamborn &
´
Steinberg, 1993; Dekovic & Meeus, 1999; Fletcher, Darling & Steinberg, 1995). Als het gaat om probleemgedrag
van jongeren blijkt toezicht houden een belangrijke beschermende factor te zijn. Ouders die weten waar hun
kinderen uithangen en wie hun vrienden zijn, lopen minder risico dat hun kinderen riskante gewoontes gaan
vertonen. Ook in studies naar het beginnen met roken worden deze relaties gevonden. In een Amerikaanse longitudinale
studie van Cohen, Richardson en LaBree (1994) is een groep van 1034 11-jarigen en een groep van
1266 13-jarigen drie jaar gevolgd. Uit deze studie komt duidelijk naar voren dat de volgende aspecten belangrijk
zijn om beginnen met roken te voorkomen: toezicht houden, weten wat je kind doet, in diens activiteiten geïnteresseerd
zijn en samen tijd spenderen, en een positieve stimulerende ouder-kind relatie; geven van positieve
feedback door prijzen, aanmoedigingen en liefde geven. Zij geven aan dat ouders die positieve en ondersteunende
feedback geven op hun kinderen en een positief klimaat scheppen waarin weinig ruimte is voor agressie
en ferme discipline, de kans kleiner is dat hun kind gaat roken. Verder vonden de auteurs weinig verschillen
tussen de leeftijdsgroepen. Dat impliceert dat ouders zowel in de vroeg- als midden-adolescentie belangrijk
zijn bij het richting geven aan gedrag van adolescenten. Uit een recente studie van Simons-Morton en collega’s
(1999) bij 4263 12 – 14-jarige adolescenten bleek dat de kans dat de adolescent ging roken veel groter was in
gezinnen waar de ouders niet goed op de hoogte waren van het doen en laten van hun kind (zie ook Duncan
et al., 1998). Een verklaring voor deze sterke relatie is dat jongeren die weinig toezicht van ouders ervaren,
eerder in aanraking komen met ‘verkeerde’ vrienden en ook vatbaarder zijn voor de aanmoedigingen van deze
vrienden om riskant gedrag over te nemen (zie Brown et al., 1993). Een andere verklaring is dat te weinig toezicht
in sommige gevallen een uiting kan zijn van een onderliggende desinteresse in het leven van de adolescent.
38
hoofdstuk 6/ Opvoedingsstijl, opvoedingsgedrag en de ouder-kind relatie