Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

kinderen. Een van de verklaringen hiervoor is dat ouders het publieke imago van het gezin in de gaten houden
en daarom meer geneigd zijn zichzelf op een positieve manier te presenteren. Een argument voor het gebruik
van rapportages van adolescenten zelf is dat een kritiek aspect van de ouder-kindrelatie de gedachtes en gevoelens
van de respondent behelst (Fuligni & Eccles, 1993). Niet zozeer de opvoeding zelf maar de manieren waarop
de adolescent gedragingen van de ouders waarneemt, heeft waarschijnlijk invloed op het gedrag van adolescenten.
Echter, als het gaat om interventies en wie daarin betrokken moeten worden, is het van belang meer
kennis te hebben over hoe bijvoorbeeld opvoedingskenmerken volgens zowel ouders als adolescenten beoordeeld
worden.
Er is niet veel bekend over de validiteit van rapportages door adolescenten over het rookgedrag van
ouders. Een van de redenen is dat men (impliciet) met die rapportages geen grote problemen verwacht. In de
meeste gevallen zijn de vragen over rookgedrag van ouders zeer eenvoudig; er wordt gevraagd of de ouders wel
of niet roken. Men verwacht dat de kinderen dit betrouwbaar kunnen weergeven, tenminste als ze op de hoogte
zijn. Zijn ze er niet van op de hoogte zijn, bijvoorbeeld als de ouders stiekem roken, dan verwacht men dat het
gedrag van de ouders ook niet saillant is en niet als voorbeeldfunctie fungeert. Niettemin geven diverse studies
aan dat rokers de prevalentie van roken in hun naaste omgeving sterker overschatten dan niet-rokers (Makela,
1997; Marks & Miller, 1987). Dit pleit ervoor om objectieve gegevens te verkrijgen over het rookgedrag van
ouders door de ouders zelf te bevragen. Echter, ook als personen worden ondervraagd over het eigen gedrag
middels zelf-rapportages kunnen onbetrouwbare gegevens ontstaan (o.a. Engels, 1998). Als het gaat om vast
te stellen of iemand wel of niet rookt, is waarschijnlijk de meest valide methode een biochemische verificatie
van rookgedrag. Deze methode werkt echter niet als men de frequentie en intensiteit wil vaststellen.
9.3. Generaliseerbaarheid
Bij de interpretatie van onderzoeksgegevens is één van de belangrijkste vragen in hoeverre de bevindingen
uit één of enkele studies geldig zijn voor verschillende culturele of etnische groepen, jongens en meisjes,
jongeren in verschillende leeftijdsgroepen of jongeren met verschillend opleidingsniveau. Al eerder is gezegd
dat de besproken literatuur voornamelijk gaat over het leven van blanke Amerikaanse jongeren in de leeftijd
van 12-18 jaar. Het is bijzonder lastig om vast te stellen of de bevindingen ook geldig zijn voor Nederlandse
jongeren zonder empirisch onderzoek te hebben verricht. Mijn indruk is dat er zeker verschillen zijn tussen de
Amerikaanse en Nederlandse culturen maar dat er ook sterke overeenkomsten zijn. Wanneer er Nederlandse
data voorhanden waren, bleek dat inderdaad het geval. Dit heeft er bij mij toe geleid behoorlijk optimistisch te
zijn over de vertaling van dit overzicht naar de Nederlandse situatie. Of dit optimisme gerechtvaardigd is zal
de toekomst moeten uitwijzen.
Wat betreft verschillen in ouderlijke invloeden tussen jongens en meisjes, is het eveneens lastig eenduidige
conclusies te trekken. In de meeste studies worden amper of geen verschillen gevonden voor de invloed
van ouders voor jongens en meisjes. Wanneer er wel verschillen optraden, bleek meestal dat ouders meer
invloed hadden op dochters (zie Conrad et al., 1992; maar ook Elling-de Boer, 1999). De gedachte dat ouders
met name in de vroeg-adolescentie nog hun invloed kunnen uitoefenen op hun kinderen en daarna niet meer,
moet worden verworpen. Veel van de besproken studies betreffen jongeren in de laat-adolescentie en ook daar
Zoals de ouders zingen, piepen de jongen
67