Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

Duidelijk is dat ouders door de manieren waarop zij hun opvoeding vormgeven, invloed hebben op de
sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling van hun kind. Deze ouderlijke vaardigheden vinden ook weerslag
in de neiging van adolescenten om zich in te laten met riskante gewoonten. Als het gaat om theorieën of
paradigma’s die ingaan op aspecten van de ouder-kind relatie en ontwikkeling van riskante gewoonten, springt
de sociale controletheorie van Hirschi (1969) eruit. Deze theorie gaat uit van de assumptie dat lage maatschappelijke
en sociale bindingen de kansen doen toenemen dat jongeren onconventioneel en vaak afwijkende
gedragingen gaan vertonen. Deze theorie is voornamelijk toegepast op het ontstaan van crimineel gedrag bij
jongeren en heeft in de laatste decennia inspiratie gegeven voor tientallen studies waaruit meestal naar voren
komt dat jongeren die sterke banden met school, religie en het gezin hebben, minder gauw in contact komen
met ‘verkeerde’ vrienden die zich met ‘verkeerde’ gedragingen inlaten. Deze contacten met jongeren die zelf
ook minder sterke banden hebben en vaker riskant gedrag vertonen, doen de kans toenemen dat een adolescent
zelf dit gedrag gaat overnemen (Foshee & Bauman, 1992). Diverse empirische studies geven aan dat lage
controle en weinig steun samenhangt met hogere kansen op probleemgedrag bij jongeren (Hawkins, Catalano
& Miller, 1992; Jessor & Jessor, 1977).
6.4. Opvoeding, ouder-kind relatie en probleemgedrag
Voordat de literatuur over roken besproken wordt, wil ik drie voorbeelden geven van studies die ingaan
op de invloed van opvoeding op delinquent gedrag en alcoholgebruik. In een studie onder 4100 midden- en
laat-adolescenten geven Lamborn, Mounts, Steinberg en Dornbusch (1991) aan dat betrokkenheid en steun
van ouders en een consistente vorm van discipline een verminderde kans geeft op delinquent gedrag (zie ook
Ary, Duncan, Duncan & Hops, 1999). Als het gaat om alcoholgebruik, blijkt uit de Amerikaanse prospectieve
studies van Barnes, Farrell en Banerjee (1994) onder 658 adolescenten en hun ouders en Patterson et al. (1995)
onder 450 adolescenten dat de kwaliteit van opvoeding - zoals Barnes en collega’s het noemen - ‘...critically
important for adolescent outcomes regardless of race and other sociodemographic considerations’ is (Barnes
et al., 1994, p. 27). Ouderlijke steun, toezicht van ouders op de activiteiten van hun kinderen, alsmede een
goede positieve communicatie tussen ouder en kind vormen belangrijke elementen in de preventie van alcoholmisbruik.
Deze voorbeelden van studies weerspiegelen een lijn van onderzoek waarvan de algemene tendens
is dat opvoeding en kwaliteit van de ouder-kind relatie samenhangt met de ontwikkeling van riskante
gewoontes van jongeren.
6.5. Nederlands onderzoek
Onlangs heeft Elling-de Boer voor het Trimbos-instituut een literatuurstudie verricht naar de invloed
van ouders op het alcohol- en druggebruik van adolescenten. Alhoewel zij in dit overzicht wel een aantal studies
heeft opgenomen die ook naar rookgedrag hebben gekeken, is de focus op alcohol- en druggebruik en delinquentie.
De algemene indruk die ontstaat bij het vergelijken van haar literatuurstudie en de huidige literatuurstudie
naar roken is de sterke overeenkomst in bevindingen. Uit de voornamelijk Amerikaanse studies (35 van
de 40 besproken studies) komt duidelijk het beeld naar voren dat ouders die warmte en veiligheid geven en
36
hoofdstuk 6/ Opvoedingsstijl, opvoedingsgedrag en de ouder-kind relatie