Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

ze dit doen als het kind nog jong is, de kansen aanmerkelijk kleiner zijn dat hun kind begint te roken (Farkas
et al., 1999). Hierbij aansluitend zou het inzichtelijk zijn als we weten dat het feit: als ouders stoppen met
roken, rokende adolescenten ok eerder geneigd zijn te stoppen.
9.5. Hoeveel verklaart het gedrag van ouders?
Ouders zijn niet de enigen die invloed uitoefenen op het rookgedrag van jongeren. Ook andere personen
in het directe sociale netwerk van jongeren zoals broers en zussen, vrienden, klasgenoten, een mogelijke
p a r t n e r, leraar of andere familieleden oefenen in sociale interacties invloed uit. Maar ook in bredere zin, zijn
er krachten in de maatschappij die aangeven hoe jongeren zich kunnen of moeten gedragen - van tabaksreclame
tot wetgeving van de overheid over verkooppunten van tabak. In het overzichtsartikel van Petraitis et al. (1995)
worden vele tientallen concepten op meso-, macro- en micro-niveau besproken en de in dit rapport besproken
concepten is daar maar een beperkt deel van. Om in de Petraitis et al. bewoordingen te blijven: het zorgt
ervoor dat slechts een deel van de puzzel wordt opgelost. Dit roept natuurlijk de vraag op wat het relatieve
belang is van de besproken concepten zoals, rookgedrag en opvoeding van de ouders. Anders gezegd, als we
onze interventies en campagnes richten op invloed van ouders, wat voor effecten kunnen we dan maximaal
verwachten. Om hier iets over te zeggen, is informatie nodig van studies die de effecten van verschillende
determinanten uit verschillende domeinen (van meso- tot micro-niveau) op veranderingen in rookgedrag
hebben vergeleken. Die studies zijn er echter amper. Wat wel geconcludeerd kan worden, is dat in dit overzicht
duidelijk naar voren komt dat ouders via hun eigen rookgedrag, via de manier waarop ze hun kinderen opvoeden,
via de relatie die ze met hun kinderen hebben, via de manieren waarop ze roken in het gezin bespreken en er
regels over hebben en via de invloed op de vriendschapsrelaties van hun kinderen, invloed hebben op het
beginnen met roken van hun kinderen. Hoe sterk deze effecten zijn in Nederland, wordt naar mijn mening pas
duidelijker als pogingen zijn ondernomen om aspecten van het model in hoofdstuk drie op hun waarde te toetsen.
9.6. Nederlandse onderzoek
In de laatste jaren is er een klein aantal longitudinale studies in Nederland opgezet naar de invloed van
ouders op rookgedrag van kinderen en adolescenten (zie De Vries, 1989; De Vries et al., 1995; Engels, 1998).
Het gaat hier om onderzoek dat met name de effecten van het rookgedrag van ouders alsmede hun normen en
attitudes, op rookgedrag van adolescenten heeft nagegaan. Er is in Nederland geen onderzoek uitgevoerd naar
opvoedings- of relatiekenmerken, of naar anti-rookopvoedingsstrategieën. Eigenlijk weten wij vrij weinig over
zeer belangrijke vragen als ‘Hoe gaan ouders om met roken van hun kinderen?’, ‘Wat voor informatie hebben
ouders nodig, wat is hun behoefte?’, ‘Hoe gaan adolescenten maar ook de ouders om met de signalen die
rokende ouders uitzenden’ en ‘Hoe hangen algemene opvoedings- en relatiekenmerken samen met rookspecifieke
opvoedingsstrategieën’. Eigenlijk is het nog basaler en is het onbekend of roken überhaupt een
onderwerp van gesprek is in Nederlandse gezinnen.
Alvorens effectieve interventies kunnen worden ontwikkeld, is het noodzakelijk om over accurate
informatie te beschikken over de determinanten van gedrag (zie o.a. Dijkstra, 1995; De Vries, 1989; Willemsen,
Zoals de ouders zingen, piepen de jongen
69