Zoals de ouders zingen, piepen de jongen - Stivoro

2. Ontwikkeling van rookgedrag in de adolescentie
2.1 De Nederlandse situatie
De adolescentie is bij uitstek een periode waarin de aanvang van allerlei (potentieel) riskante gewoonten
zoals roken, drinken, druggebruik en onveilig vrijen plaatsvindt. In Nederland verrichten o.a. het Trimbosinstituut
met hun peilstationonderzoekingen en Stivoro regelmatig onderzoek naar de prevalentie van rookgedrag
bij jongeren. De opzet en design van beide studies verschillen, waardoor er behoorlijke verschillen in de
prevalentiecijfers over roken optreden. Om die reden zullen alleen de uitkomsten van de studies van Stivoro
vermeld worden. Stivoro heeft namelijk een representatievere streekproef dan het Trimbos-instituut. Bovendien
laat zij de studie jaarlijks uitvoeren, waardoor met de Stivoro-gegevens een betere en nauwkeurige vergelijking
over de afgelopen jaren mogelijk is.
In 1998 gaf 33% van de 12-jarigen en 40% van de 13-jarigen aan ooit wel eens gerookt te hebben
(Stivoro), 1999; zie ook internetpagina: www.stivoro.nl). Dit betekent dat meer dan eenderde van de vroegadolescenten
in de transitieperiode basisschool-middelbare school aangeeft met roken geëxperimenteerd
te hebben. De prevalentie van dagelijks roken is bij deze leeftijdsgroep laag: respectievelijk 2% en 3% van de
12- en 13-jarigen rookt dagelijks. In de midden-adolescentie neemt zowel het experimenteren als het dagelijks
roken sterk toe. De meerderheid van de 14- (57%), 15- (63%) en 16 -(66%) jarigen heeft ooit wel eens gerookt.
Het percentage dat dagelijks rookt stijgt nog sterker: van de 14-jarigen rookt 19% dagelijks, van de 15-jarigen
29% en van de 16-jarigen 33%. In de laat-adolescentie is de stijging minder saillant. Tussen de 67% en 71% van
de 17 - 19-jarigen geeft aan ooit wel eens gerookt te hebben terwijl 36% van de 17-jarigen, 40% van de 18-jarigen
en 39% van de 19-jarigen aangeeft dagelijks te roken. Als we de prevalentiecijfers over roken in de periode
1982-1998 op een rijtje zetten, wordt het duidelijk dat het percentage rokers bij de 10 - 12-jarigen behoorlijk
stabiel is gebleven in de afgelopen 16 jaar. Bij de 13 - 14-jarigen is er een dalende trend te zien tot en met 1991
waarna de prevalentie van regelmatig roken weer is gaan stijgen. Over de leeftijdsgroepen vanaf 15 jaar heeft
STIVORO alleen gegevens vanaf 1992. Hieruit blijkt dat er voor jongeren van 15–19 jaar de afgelopen jaren
amper wijzigingen hebben plaatsgevonden in de prevalentie van rookgedrag.
Nederland bevindt zich niet in een uitzonderingspositie. In de meeste Europese landen alsmede in de
Noord-Amerikaanse landen is er een scherpe stijging in de prevalentie van roken in de adolescentieperiode.
Ook geven recente studies aan dat er in het Verenigd Koninkrijk (Office for National Statistics, 1997) en in de
Verenigde Staten (US Department of Health and Human Services, 1997) een kleine toename is in de prevalentie
van roken onder jongeren. De behoorlijke overeenkomsten in incidentie en prevalentiegegevens maakt het
gemakkelijker de bevindingen van internationale studies te vertalen naar de Nederlandse situatie. Om dit wat
inzichtelijker te maken: als marihuanagebruik het thema van onderwerp was geweest, was het lastiger de implicaties
van de resultaten van bijvoorbeeld Amerikaanse studies te interpreteren. Marihuanagebruik heeft
immers een andere connotatie in Nederland: de maatschappelijke normen over gebruik bij jongeren zijn minder
restrictief en veroordelend dan in de Verenigde Staten.
14
hoofdstuk 2/ Ontwikkeling van rookgedrag in adolescentie