Tien Lessen In Leren.pdf - Transitiepraktijk

Tien lessen in leren
Wees bevriend
met kleine dingen…
Natuurlijk, we willen als professionals allemaal diepgaand leren en
grootse veranderingen teweeg brengen. Als je werkt aan duurzame
ontwikkeling, maatschappelijke innovatie, word je weleens overvallen
door de frustraties over de weerbarstigheid van de praktijk. Over mensen
die steeds weer hetzelfde doen, terwijl ze zeggen te willen veranderen.
Over het systeem dat maar met minieme stapjes verandert. Over
stappen achteruit die je na elke stap vooruit ook zet. Of je onzekerheid
als projectleider of het wel de goede kant op gaat. Een lange adem en
optimisme is geen overbodige luxe.
Leren in maatschappelijke verandering gaat ook over oog hebben voor
detail, voor de subtiele veranderingen die waargenomen kunnen worden.
Want voor dit soort complexe projecten en programma’s geldt
dat de veranderingen moeilijk zichtbaar kunnen zijn. Moeilijk zichtbaar
omdat veranderingen zich langzaam voltrekken. Maar ook omdat er
dingen veranderen die je niet kunt voorzien of weten. Je hebt immers
te maken met een complex systeem dat verandert.
Frank Geels heeft in zijn proefschrift verschillende transitiemechanismen
uiteengerafeld (Geels, 2002). Een ervan is de ‘peat-moor fire’ (i.e.
veenbrand). Een veenbrand is niet altijd zichtbaar, maar brandt onder
de oppervlakte en af en toe boven de grond. Dat is naar mijn idee ook
zoals het met leren in transitie gaat. Het leren vindt deels ondergronds
(lees: onbewust) plaats, waarna het af en toe bovengronds zichtbaar
wordt dat er iets gebeurt. In het handelen van iemand wordt dan ineens
zichtbaar dat er iets smeult, iets is veranderd is in zijn beleving. Soms is
het maar klein, en niet zoals je had verwacht. Maar gebeurt er wel iets.
Daar moet je een scherp oog voor hebben en de tegenwoordigheid
van geest om het te benoemen. Als procesbegeleider, maar ook als be-
60
61