Tien Lessen In Leren.pdf - Transitiepraktijk

Tien lessen in leren
In de huidige milieu- en duurzaamheidswereld wordt onder een transitie
een complexe maatschappelijke verandering verstaan richting duurzaamheid.
Duurzame maatschappelijke innovatie. Hierbij veranderen
de cultuur, structuur en routines. Verandering van normen en waarden,
paradigma’s, van de organisatie van het systeem en van de werkwijzen,
de dagelijkse manier van doen. Daarin speelt technologieontwikkeling
uiteraard ook een belangrijke rol. Maar onderzoek en ervaring hebben
inmiddels uitgewezen dat de rol van technologieontwikkeling in maatschappelijke
verandering vaak overschat wordt. Technologieontwikkeling
is in een dergelijk complex veranderingsproces relatief gemakkelijk
te realiseren.
Juist de verandering van cultuur en structuur is moeizaam. Het is lastig
aan te pakken en moeilijk meetbaar te maken. In een maatschappelijke
verandering hangen die veranderingen in cultuur, structuur en
routines bovendien samen. Denk bijvoorbeeld aan de overgang naar
een duurzame energievoorziening, duurzame voedselvoorziening of
een biobased economy. Alle drie veranderingen die een omslag vragen
in cultuur, structuur, routines en technologieontwikkeling. Andere
manieren van kijken, andere manieren van samenwerken, andere samenwerkingspartners,
andere financieringsconstructies, andere technologie,
andere….. Met anders bedoel ik hier soms nieuw en soms oud
en vertrouwd, maar dan toegepast in een nieuwe context. Wat geeft
nu houvast in het bepalen van het ‘juiste’ pad te midden van al dat ‘anders’
Als je al van het juiste pad kunt spreken. Daarover lees je meer in
de volgende paragraaf.
In het boekje worden een aantal organisaties of programma’s genoemd,
zoals het Nationaal Initiatief voor Duurzame Ontwikkeling
(NIDO), Transforum, het InnovatieNetwerk, de Energietransitie. Deze
organisaties en programma’s waren of zijn erop gericht om systeeminnovaties
teweeg te brengen. NIDO was gericht op het realiseren van
duurzaamheidsprongen in verschillende sectoren, het programma
Transforum op duurzame innovatie van het landbouwsysteem. InnovatieNetwerk
richt zich op systeeminnovatie in de ruimtelijke ordening
en de groene ruimte. De Energietransitie was een programma van de
Nederlandse overheid dat streefde naar een duurzame energievoorziening.
En zo zijn er nog veel meer initiatieven die allemaal hun steentje
bijdragen aan een duurzame maatschappelijke verandering.
Leren in transities
Leren in transities, in systeeminnovatieve projecten is iets vanzelfsprekends.
Waarom Maatschappelijke innovatie is zo breed, complex en
veelomvattend dat we van te voren eenvoudigweg niet weten wat we
gaan tegenkomen. Hoewel, een paar dingen zijn wel zeker. Namelijk:
het is complex, niet te controleren en vol onzekerheid. Een geval van
‘de rivier oversteken door naar stenen te tasten.’ 2 Een ‘geruststellende’
gedachte.
Wat is nu een handige strategie als je met een project of programma
wilt bijdragen aan zo’n complexe, maatschappelijke verandering Niet
zelf het wiel gaan uitvinden als dat niet hoeft (verspilde tijd en energie).
En leren van wat je doet. Ofwel: leren van anderen en ‘learning
by doing.’ Naast een slimme strategie is leren ook een middel om resultaten
van een project of programma zichtbaar te maken die je niet
meetbaar kunt maken in natuurwetenschappelijke zin. Veranderingen
in cultuur, structuur of routines bijvoorbeeld of kleine veranderingen in
de perceptie van mensen en hun handelwijze. Leren in transities is dus
belangrijk. Misschien zelfs heel erg belangrijk, want wie wil nu niet dat
een complex project effectiever wordt. En tijd en energie besparen Of
laten zien wat je hebt bereikt
Maar, wat komt daar in de praktijk nu van terecht Dit boek geeft antwoord
op deze vraag door te vertellen over mijn ervaringen met leren
in transities. Mijn eigen lessen in leren. En wel in het bijzonder met het
maken van Learning Histories van transitieprojecten en –programma’s.
12
13