ACADEMY Magazine 2019-2020

DUURZAAMHEID
Edwin en Liesbeth ter Velde
(expeditie Clean2Antarctica)
Tekst: Jacques Geluk
De transitie naar een circulaire maatschappij is soms
ongemakkelijk en complex, maar bij Edwin en Liesbeth
ter Velde is die zo’n vier jaar geleden begonnen
met iets heel simpels dat uiteindelijk is uitgegroeid tot
iets groots: een leeg plastic champignonbakje. “Liesbeth
en ik zijn beiden opgegroeid in gereformeerde gezinnen, waar
we het begrip rentmeesterschap meekregen. We zijn netjes getrouwd,
hebben drie inmiddels volwassen kinderen. Ik had een goede baan,
Liesbeth ook en daarna een eigen bedrijf. We waren redelijk gesetteld,
tot we samen in de keuken stonden en Liesbeth het bakje van
de champignons weggooide. Op dat moment sprong ik op en vond
het nodig het weer uit de vuilnisbak te halen.” Edwin ter Velde weet
dan al dat het slecht gaat met de wereld en duurzaamheid te weinig
kansen krijgt in de lineaire economie. Hij heeft net als Liesbeth de
intentie te willen leven in een circulaire maatschappij. “We trekken
de wereld leeg, consumeren tegen de klippen op en gooien spullen
weg zodra we ze zat zijn. Gescheiden of niet. Dus toen we zo met dat
bakje stonden realiseerden we ons dat het te gek voor woorden was
dat we die intentie hadden en tegelijk bleven bijdragen aan een groot
mondiaal probleem.” Liesbeth en Edwin krijgen het inzicht dat ze het
anders moeten doen, want ze willen als ze van deze wereld verdwijnen
niet het gevoel hebben maar wat aan te hebben geleefd ter meerdere
glorie van henzelf. “We konden niet meer net doen alsof er niets
aan de hand was. Eerst dachten we nog dat wij een druppeltje op de
gloeiende plaat waren en dat overheid en industrie alles maar moesten
oplossen. Ik liep lang genoeg mee om te beseffen dat het daar juist
niet vandaan zou komen, dat we samen absoluut niet te klein waren.”
Liesbeth: “Vele druppels maken een plas.”
GEWOONTEGEDRAG
Het gezin gaat afvalloos leven door anders in te kopen. Als je geen
afval hebt hoef je het ook niet weg te gooien. Liesbeth en Edwin proberen
draagvlak te creëren, allereerst bij de kinderen, dan bij anderen.
Liesbeth: “Als je merkt dat mensen er niets van willen weten moet je je
mond houden, dan raken ze geïrriteerd en bereik je niets. Dat is sjorren
aan een dood paard.” Edwin vertelt dat ze net zoals bedrijven dat
doen eerst de problemen zijn gaan analyseren. Letterlijk. “Ik draaide
de kliko om op de tuintafel, waarna we de hele inhoud bekeken. De
kinderen stonden erbij en zeiden dat wij het maar moesten uitzoeken,
want zij gingen niet onder een steen leven. Ze hadden het geluk dat ik
hun opvoeder was, die het hen gewoon verplichtte. Vrij snel zagen we
een bij ons ‘verboden’ Redbull-blikje, waarvan mijn jongste zoon zei
dat hij het van een vriendje had gekregen. “We hadden het niet over
weggegooid materiaal, maar over ons gewoontegedrag, over ons! Dat
inzicht kreeg ik ineens toen hij dat zei”, zegt Edwin. “We praten over
afval, terwijl dat in feite materiaal is. Ook als het is afgedankt blijft
het kunststof, hout, glas of metaal en is er geen molecuul veranderd.
Toch hebben we er kennelijk geen binding mee en respecteren we
het niet. Toen dat champignonbakje de vuilniszak inging was dat een
door het onderbewuste ingegeven automatische handeling. Gewoontegedrag.
Als we willen veranderen moet het dus in ons hoofd gebeuren.”
“Dat werkt door in je huishouden”, vult Liesbeth aan. “Er volgt
een opruimslag, een soort reiniging. Als je boodschappen doet ga je
anders inkopen en op den duur weet je precies wat je wil hebben. Het
is eerst wat ongemakkelijk, daarna krijg je er plezier in.” Zonder ongemak
geen vooruitgang blijkt telkens weer in het gesprek met dit bevlogen
Zaanse koppel.
TECHNOLOGIE BESTAAT AL
De transitie van lineair naar circulair is geen technologisch vraagstuk.
Alle technologie om een circulaire maatschappij mogelijk te
maken bestaat volgens Edwin al. “Maar we willen het niet! We kiezen
ervoor in onze comfortzone te blijven en zolang gewoontegedrag
de boventoon voert verandert er niets.” Liesbeth: “Boyan Slat ruimt
met zijn stichting The Ocean Cleanup een deel van de plastic rotzooi
in de oceanen op, maar wij blijven het maar overal neergooien. Daarentegen,
als wij ons allemaal anders gedragen heeft Boyan straks niks
meer te doen. Daar zou het om moeten gaan, maar helaas laten mensen
zich niet op hun gedrag aanspreken.” Dat werkt volgens Edwin
ook niet, Hij benadrukt dat Liesbeth en hij geen activisten en puristen
zijn. Ze vinden dat mensen net als zij zelf de eerste stap moeten
zetten. “Voor ons is het een mooi avontuur gebleken. Door in winkels
te vragen plastic verpakkingen weg te laten ontstaan mooie gesprekken
over essentiële zaken met de winkeliers, maar ook met de klanten.
Wij raakten wij er al snel van overtuigd dat de circulaire economie
gaat zorgen voor enorme welvaartsgroei. De vraag is dus alleen hoe
we gewoontegedrag zo kunnen veranderen dat de transitie mogelijk
wordt, want waarom zouden mensen het ongemak willen omarmen?”
IDEE VOOR DE EXPEDITIE
Daarover nadenkend is het idee voor de expeditie naar Antarctica
ontstaan. “Als we een wagen printen uit afvalplastic en die laten rijden
op zonne-energie laten we in één keer zien dat het niet over technologie
gaat. Dat was het idee. Als omdenkers die in waardeloos afval waardevolle
grondstof zien, was het bedenken van een bestemming niet
moeilijk. Het hele verhaal was begonnen met het 180° omkeren van
een kliko, volgens mijn kompas wijst dat naar het zuiden en Antarctica
is het zevende en zuidelijkste continent. Het enige waar niet de
SPEAKERS ACADEMY® MAGAZINE 2020 51