1 1. GİRİŞ 1.1 Problem Gerçekçi sanatçılar, yeni oluşan ile yok olup ...

1950’lerin Tavanarası Ressamları’nın temsil ettiği soyut eğilimlerinden sonra,
1959 yılında “Yeni Dal” adıyla kurulan bir grup, toplumsal sanatı bir grup etkinliği
olarak tekrar gerçekleştirmiştir. İbrahim Balaban, İhsan, Vahi ve Kemal İncesu, Avni
Mehmetoğlu, Marta Tözge’den oluşan grup, toplumsal içerikli çabaları yüzünden çeşitli
baskılar yaşamışlardır. Bu yüzden etkinlikleri çok kısa sürmüş 1961 yılında açtıkları
ikinci sergilerinin sonrasında 1963 yılında dağılmışlardır.
Soyut sanat anlayışındaki denemelerinden sonra farklı bir eğilime yönelen Nuri
İyem, Neşet Günal ve Duran Karaca, Anadolu insanının acılarını, zorlu yaşam
mücadelelerini deformasyona yer vererek resmeden ilk ressamlardır. Bu süreçte, sanatın
toplumsal yaşam içindeki yeri ele alınır. “Ayrıca kitleleri eğitme aracı olarak anlamı ve
sanatçının topluma karşı sorumluluğu, ressamları meşgul eden konuların başında geldiği
de görülmektedir.” (Yılmaz, 2003:22). Bu noktada, 1968 yılında İstanbul Harbiye’de
bulunan Yapı Endüstri Merkezi Galerisi’nde 25 Haziran – 10 Temmuz 1968 tarihleri
arasında düzenlenen “Resim Sanatı ve Toplum” adlı sergi, söz konusu düşünceleri
yansıtan figüratif bir sergi olmuştur. Sergide Cihat Burak, Neşet Günal, Nedim Günsür,
Nuri İyem ve Gürol Sözen yer almıştır. Bu sergi 1976 yılında Gürol Sözen’in yerini
Turgut Zaim’in almasıyla “Beş Gerçekçi Türk Ressamı” adı altında tekrarlanmıştır.
Aynı zamanda serginin gördüğü ilgi sonucunda, “Beş Gerçekçi Türk Ressamı” adıyla,
aynı başlık altında bir kitabın yayını da gerçekleştirilmiştir.
Yeniler Grubu’nun önde gelen isimlerinden olan Nuri İyem, 1948’de eserler
verdiği soyut sanat çalışmalarını, 1965 yılında açtığı son sergiyle noktalamıştır. Bu
tarihten sonra figüratif doğrultuda, özellikle anıtsal köylü kadın başlarıyla, kendine özgü
bir üslup geliştirmiştir. Bir desen ustası olan İyem, çizgiyle biçimlendirdiği bu anıtsal
başlarda, yüz ifadelerini de kullanarak, toplumsal mesajlar vermeyi amaçlamıştır.
İstanbul ve çevresini, gecekondu kadınlarına ve köyden kente gelerek bu yaşamın
güçlüklerine katlanan insanların yaşamına işaret etmiştir. İyem, yalın bir çizgi ve renk
düzeniyle oluşturduğu büyük kadın başlarında, tek tek insan yüzlerinin karakter ve yapı
çizgilerini aktarmak yerine, bir toplum tipini belirginleştirmeye çalışmıştır. Tek kadın
başlarının yanında kadın grupları, bir köy kasaba görüntüsüyle birleşenler,
11