c_kitap

C ve Sistem Programcıları Derneği - C Ders Notları - Necati Ergin
SAYI SİSTEMLERİ
Günlük hayatta onluk sayı sistemi kullanılır. Onluk sayı sisteminde bir sayının değeri
aslında her bir basamak değerinin 10 sayısının üsleriyle çarpımlarından elde edilen
toplam değeridir. Örneğin:
1273 = (3 * 1) + (7 * 10 ) + (2 * 100) + (1 * 1000)
Ancak bilgisayar sistemlerinde bütün bilgiler ikilik sayı sisteminde (binary system) ifade
edilir.
Genel olarak sayı sistemi kaçlıksa o sayı sisteminde o kadar simge bulunur.
Örneğin onluk sayı sisteminde 10 adet simge vardır:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Aynı şekilde ikilik sayı sisteminde yalnızca iki adet simge bulunur. Yani yalnızca 0 ve 1.
Birimler
İkilik sistemde her bir basamağa (digit) 1 bit denir. Bit kelimesi binary digit
sözcüklerinden türetilmiştir.
Örneğin 1011 sayısı 4 bittir yani 4 bit uzunluğundadır.
11011001 sayısı 8 bittir.
8 bitlik bir büyüklük bir byte olarak isimlendirilir.
Kilo, büyüklük olarak 1000 kat anlamına gelir. Ancak bilgisayar alanında Kilo, 2'nin
1000'e en yakın üssü olan 2 10 yani 1024 katı olarak kullanılır. Aşağıda daha büyük
birimlerin listesi veriliyor:
1 kilobyte 1 KB 1024 byte 2 10 byte
1 megabyte 1 MB 1024 KB 2 20 byte
1 gigabyte 1 GB 1024 MB 2 30 byte
1 terabyte 1 TB 1024 GB 2 40 byte
1 petabyte 1 PB 1024 TB 2 50 byte
1 exabyte 1 EB 1024 PB 2 60 byte
1 zettabyte 1 ZB 1024 EB 2 70 byte
1 yottabyte 1 YB 1024 ZB 2 80 byte
Özellikle sistem programcılığında daha küçük birimlere de isim verilir:
4 bit 1 Nybble
8 bit 1 byte
16 bit 1 word
32 bit 1 double word
64 bit 1 quadro word
İkilik Sayı Sistemine İlişkin Genel İşlemler
Tamsayı değerlerini göstermek için ikilik sayı sistemi iki farklı biçimde kullanılabilir. Eğer
yalnızca sıfır ve pozitif tamsayılar gösteriliyorsa, bu biçimde kullanılan ikilik sayı sistemine
işaretsiz (unsigned) ikilik sayı sistemi denir. İkilik sayı sisteminin negatif tamsayıları da
gösterecek biçimde kullanılmasına, işaretli (signed) ikilik sayı sistemi denir.
İkilik Sayı Sisteminden Onluk Sayı Sistemine Dönüşüm
İkilik sayı sisteminde ifade edilen bir sayının onluk sayı sistemindeki karşılığını
hesaplamak için en sağdan başlanarak bütün basamaklar tek tek ikinin artan üsleriyle
çarpılır. Örneğin:
15/529