Ders Notu PDF Belgesi 1

ülkelere satışı yasaklanır (askeri malzeme satış ambargosu) veya askeri açıdan kritik önem taşıyan bazıendüstriler yoğun koruma önlemleri altına alınarak geliştirilmeye çalışılır.II. Dış Ticaret Politikasının Araçları:Dörde ayrılır:a. Gümrük tarifeleri: Malların ülke sınırlarından geçişi sırasında alınan vergilerdir.b. Tarife dışı araçlar: Gümrük tarifelerinin dışında genellikle döviz çıkışına yol açan işlemleri kısıtlamakiçin hükümetin tek taraflı kararı ile korunan müdahale önlemleridir. Sayıları pek çoktur, bazıları aşağıdakigibidir:i. Miktar kısıtlamaları: Devletin ithalatı doğrudan doğruya belirli miktarla sınırlandırmasına dayananuygulamaları kapsar.ii. Tarife benzeri faktörler: Bunlar da gümrük tarifeleri gibi ithalatı pahalılaştırıp yerli üretiminkârlılığını artıran, yani fiyat mekanizması yoluyla serbest ticarete müdahale niteliğinde olanönlemlerdir.iii. Görünmez engeller: Bu önlemler devletin, halk sağlığı, çevre korunması veya kamu güvenliği gibinedenlerle çıkartmış olduğu idari, teknik düzenleme veya standartları içerir. Günümüzde bu türengellerin sayısında hızlı bir artış ortaya çıkmıştır.iv. Günülü ihracat kısıtlamaları: Bunlar ithalatçı ülkenin piyasasını bozduğu gerekçesiyle, üreticiülkelerin mal ihracını sınırlandırmaya yönelik bir tür kota uygulamasıdır. İthalat kotalarından farklarıithalatçı ve ihracatçı ülkelere arasında bir anlaşmaya dayanması ve karşı tarafın ihracatı üzerinekonulmuş olmalarıdır. Bunlara aynı zamanda ihracat kotaları da denir.c. İhracatın özendirilmesi: Günümüzde gerek gelişmiş, gerekse az gelişmiş ülkelerde ihracatınözendirilmesi için hükümetlerin almış oldukları bir dizi önlem vardır. Bunlar çoğunlukla ihracatçıya,ülkeye kazandırdığı dövizler karşılığında daha fazla ulusal para ödenmesi veya ihraç malları üretimindemaliyetlerin düşürülmesine yönelik uygulamalarla bürokrasinin azaltılmasından oluşur.d. Bağlı ticaret: Bazen döviz tasarrufu sağlamak, serbest dövizle satılamayan düşük kaliteli yerli üretiminihracını gerçekleştirebilmek, yabancı sermaye yoluyla büyük sanayi tesisleri kurmak gibi nedenlerle bağlıticarete başvurulabilir. Bu tür ticaret çoğunlukla ülkeler arası anlaşmalara dayanır ve taraflardan birisidevlet kuruluşu niteliğindedir. Eskiden sadece takas ve kliringden oluşan bağlı ticaret günümüzde, karşısatın alım, geri satın alım, dengeleme gibi değişik yöntemleri de kapsayacak biçimde genişletilmiştir.Zamanla tarifelere dayalı korumacılıktan tarife dışı korumacılık türlerine geçilmesi, dış ticarettesaydamlığı azaltıp belirsizliği artırarak dünya ticaret akımlarını olumsuz yönde etkilemiştir.III. Tarihsel Açıdan Dış Ticaret Politikaları:Daha önce de sözü edildiği gibi XVI. asra kadar geçerli olan merkantilizm, müdahaleci dış ticaretpolitikalarına dayanıyordu. Ancak dar anlamda merkantilizm XVIII. asrın başlarından itibaren etkisinikaybetmeye başlamıştı.Merkantilist dönemden sonra dünyada serbest ticaret akımları etkili olmaya başladı. Dünya ticaretininserbestleşmesinde “en fazla kaydırılan ülke kuralı” adı verilen bir uygulamasının önemli katkıları olmuştur.Bunun ifade ettiği anlam şudur: Eğer taraflardan birisi, başka bir ülkeye örneğin gümrük indirimi şeklinde birödün verirse bunu anlaşmaya taraf olan ülkeye de tanımak zorundadır.En çok kayırılmış ülke kuralı “kayıtlı” ve “kayıtsız” olmak üzere iki şekilde uygulanır. Kayıtlışekilde, ülkenin üçüncü ülkelere verdiği ödünlerin anlaşmaya taraf olan ülkeye uygulanabilmesi için onun dakarşılık olarak “aynı” veya “eşdeğerde” bir ödün sağlaması gerekir. GATT üyesi ülkeler birbirlerine karşıkayıtsız en fazla kayırılmış ülke kuralını otomatik biçimde benimsemiş sayılırlar.Kayıtlı uygulama ülkeler arasında diplomatik anlaşmazlıklara yol açıyordu. O bakımdan zamanlakayıtlı uygulamayı terk edip kayıtsız yönteme geçmek gerekmiştir.II. Dünya Savaşından sonraki dönemde ise uluslararası iş birliği düşüncesi, geçmişteki dar ve katımilliyetçilik uygulamalarına ağır basmış ve bir dizi uluslararası örgüt kurulmuştur. Birleşmiş MilletlerTeşkilatı (UN) bu anlayışın bir sonucu idi. Uluslararası ekonomik ve ticari konularda işbirliğini sağlamakamacıyla Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (IBRD) ve Uluslararası Ticaret Örgütünün (ITO)kurulması kabul edilmiştir. Ancak, ileride de belirtileceği gibi, bunlardan uluslararası ticareti serbestleştirmekamacı taşıyan ITO, ABD’nin sözleşmeyi onaylamaması üzerine resmen faaliyete geçmemiştir.35