Ders Notu PDF Belgesi 1

liberalleştirme hareketi içinde kotalara 1981 yılında son verildi. İthali yasak olan malların sayısı dagiderek azaldı ve 1990 ithalat rejimi ile tamamen (kanunen ithali yasak olanlar dışında) kaldırıldı.İthalat kotaları ve yasaklamalar aşırı koruma duvarları oluşturarak ulusal ekonomiyi dış dünyadansoyutlarlar.II. Kambiyo Kısıtlamaları:Tarife dışı araçlardan bir bölümü de döviz kuru politikalarıyla ilgilidir.1) Çoklu Kur Sistemi:Kambiyo denetimi uygulayan ülkelerde genellikle çoklu kur uygulamaları da yaygındır. Çoklu kursistemleri çeşitli mal ve hizmetler ticaretine farklı döviz kurlarının uygulanması biçimindedir. Örneğin bazımallara yüksek kur uygulanmakla bunların ithali engellenmiş, ihracı ise özendirilmiş olur. Kurları düşüktutulan mallarda ise bu etkilerin tersi ortaya çıkar. Kuşkusuz çoklu kurlar da sabit kur sistemlerine özgüuygulamalardır.Çoklu kur uygulamalarının en basit şekli, ikili kur sistemidir. Burada biri, düşük düzeyde tutulanresmi kur, diğeri serbest piyasada oluşan ve değeri yüksek olan serbest piyasa kuru olmak üzere iki farklı kurbulunur. İthalatta zorunlu tüketim maddeleri, hammaddeler, ara ve yatırım malları; ihracatta ise dış piyasayasürümünde önemli bir sorunla karşılaşılmayan geleneksel tarım ürünleri, değeri düşük resmi kura tabi tutulur.Yukarıdakilerin dışında kalan tüm ithalat (örneğin lüks mallar gibi) ile ihracı özendirilmek istenen sanayiürünleri ve genellikle sermaye işlemleri serbest yüksek piyasa kurundan işlem görürler.Bazen ülkeler,üretiminde tekelci oldukları ve yüksek bir karşılaştırmalı üstünlüğe sahip bulunduklarıihraç mallarını da düşük resmi kur listesine koyarlar. Bunun nedeni, yabancı para cinsinden bu mallarınfiyatını yükselterek, ülke lehine değişen ticaret hadlerinden yararlanmaktır.Kambiyo işlemleri konusunda uygulanan vergiler, sübvansiyonlar, yatırılan teminatlar, faiz ödemelerive düzensiz çapraz kurlar da fiili olarak aynı sonuçları doğurabilir.Çoklu kur sistemleri de genellikle kambiyo denetimi, kotalar, ithal yasakları ve benzeri kısıtlamaaraçlarıyla bir arada uygulanır. Sözü geçen sistem, dış ticarette mallar arasında ayrımcı olduğu, mallarınrekabet güçlerini bozduğu için IMF tarafından kabul edilmemektedir. IMF sadece sermaye ihracınıengellemek amacıyla bu yola izin verir.2) Döviz Kontrolü:Tarife dışı araçlardan bir diğeri de döviz kontrolü veya kambiyo denetimidir. Kotalar mal akımlarını,döviz kontrolü ise döviz çıkışlarını (dolaylı olarak da döviz girişlerini) sınırlandırır.Genel olarak dövizle ilgili işlemler üzerine hükümetin koymuş olduğu kısıtlamalara, diğer bir değişle,döviz piyasasına yapılan hükümet müdahalelerine döviz kontrolü adı verilir. Hükümetler döviz alım ve satımişlemlerini yürütmek üzere genellikle merkez bankasını görevlendirirler. Dış alemden bir döviz geliri eldeedenler bu dövizleri belirli bir süre içerisinde, ilgili bankaya satmak zorundadırlar. Bu şekilde biriken dövizgelirleri, çeşitli dış ödeme ihtiyaçları arasında dağıtılırlar.Merkez bankasından döviz satın alabilmek için önce yetkili makamlardan, bu ödeme türü ve miktarıkonusunda bir izin (lisans) almak gerekir. Döviz kontrolleri genellikle sabit kur sisteminde uygulanır ve sabitkurları hükümetler belirlerler.Hangi alanda olursa olsun resmi bir serbest döviz piyasasının oluşumuna izin verilmeyen durumlardabu piyasanın yerini daima gayri resmi serbest piyasa adı verilen karaborsa alacaktır. Döviz alanında da durumböyledir. Resmi kurdan ortada karşılanmamış bir talep bulunduğu sürece bireyler, yasal engelleri aşıpihtiyaçlarını serbest piyasada sağlama yoluna giderler. Karaborsa bu şekilde türer.Az gelişmiş ülkelerin kambiyo denetimine gösterdikleri büyük ilginin bir diğer nedeni de buönlemlerle ithalat hacminin mutlak olarak kısıtlanabilmesi ve mevcut döviz rezervlerinin çeşitli dış ödemeihtiyaçları arasında belirli bir öncelik sırasına göre dağıtabilmesidir.52