Ders Notu PDF Belgesi 1

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ticaretin serbestleştirilmesi olayı iki ayrı doğrultuda gelişmegöstermiştir. Birisi, GATT çerçevesindeki çok yanlı görüşmelerle ticaretin serbestleştirilmesine dayananküresel veya evrensel yaklaşımdır. Diğeri ise, iktisadi birleşme hareketlerini kapsar.I. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ):1 Ocak 1995 tarihinde faaliyete geçen DTÖ, Uruguay Görüşmelerinde oluşturuldu ve dünya ticaretiniserbestleştirme çabalarını sürdürmek üzere GATT anlaşmasını değiştirip geliştirerek kendi bünyesine aldı.Başka bir değişle, aşağıda belirteceğimiz gibi, DTÖ’ nün yasal dayanağı geliştirilmiş biçimiyle yeni GATTsözleşmesidir.DTÖ, yasal zemine oturtulan, yaptırım gücü artırılmış, sanayi malları ile birlikte tarım, tekstil vehizmetler ticaretinin serbestleştirilmesi yanında fikri mülkiyet haklarını da bünyesine alan bir kuruluşniteliğindedir.Uruguay toplantılarında GATT sözleşmesinde değişiklik yapılmış ve yeni ortaya çıkan anlaşmametnine GATT 94 adı verilmiştir. Anlaşmada yapılan bu değişikliklerden sonra GATT 94 yukarıdadeğinildiği gibi DTÖ’ ye bağlandı. Böylece dünya ticaretini serbestleştirme amacıyla GATT’ın yerinekurulan DTÖ, Bretton Woods’ un iki temel kuruluşları olan Dünya Bankası ile Uluslararası Para Fonu’nunyanında üçüncü bir örgüt biçiminde ortaya çıktı ve bir anlamda üçlü sacayağı tamamlanmış oldu.Tüm Batılı sanayileşmiş ülkeler DTÖ üyesidirler. Bugün DTÖ üyesi ülkelerin dünya ticaretindekitoplam payları %90’ların üzerindedir.DTÖ’ nün geniş anlamda dünya ticaretini serbestleştirme amacına ulaşabilmesi için, üye ülkelerinortak çıkar ve karşılıklı olma ilkeleri doğrultusunda hareket ederek, dış ticarette “her türlü engeli” ve “farklıişlemleri” kaldırmaları öngörülür.Yukarıda genel olarak değindiğimiz DTÖ’ nün faaliyetlerini daha somut biçimde şöylecesıralayabiliriz:1) Örgütün kapsamına giren (GATT’ tan devralınan) anlaşmaların uygulanması, yönetimi ve işleyişininsağlanması.2) Yapılacak yeni çok yanlı ticaret görüşmeleri için bir forum oluşturma, ticareti serbestleştirme çabalarınayeni alanlar katma.3) Üyeler arasında çıkabilecek anlaşmazlıkları çabuk ve etkili bir biçimde çözmek üzere bir arabuluculukmekanizması kurma. DTÖ’ de çözüm konusunda etkili karar alınmasını sağlamak için bir“Anlaşmazlıkların Çözümü Organı” kurulmuştur.4) Üyelerin dış ticaret politikalarını gözden geçirme ve değerlendirme. Bu amaçla anlaşmada “TicaretPolitikalarını Gözden Geçirme Organı”na yer verilmiştir. Sözü geçen organ üye ülkelerin dış ticaretpolitikalarını, iki veya dört yıl gibi belirli aralıklarla incelemeye tabi tutar.5) Sürekli bir kurumsal yapı olarak IMF, Dünya Bankası ve bunlara bağlı kuruluşlarla yakın işbirliğiyapma.6) Uluslararası ticaret sisteminin faydalarından yararlanmaları için gelişmekte olan ülkelere ve dönüşümekonomilerine yardımcı olma.Uluslararası ticarette ayrımcılığın kaldırılması için GATT’ tan devralınan iki önemli kural vardır: Ençok kayrılan ülke kuralı ve ulusla işlem kuralı.En çok kayrılan ülke kuralına göre, bir üye ülkenin diğerinin mallarının ithalatıyla ilgili olarak onaverilen bir ödün (tarife indirimi gibi) veya sağlanan bir kolaylık, ayrım yapmadan diğer bütün ülkelere deaynen geçerli kılınmalıdır. Serbest ticaret bölgeleri ve gümrük birlikleri bu kuralın dışındadır.İkincisi ise, ulusal işlem kuralıdır ve yurtiçinde uygulanan vergi ve öteki müdahalelerde yerli mallarlayabancı mallar arasında bir fark gözetilmeden hepsine aynı işlem yapılmasını ifade eder.DTÖ’ nün dayandığı yönetim yapısı şöyledir: Üye ülkelerin ilgili bakanlarından oluşan bir BakanlarKonferansı vardır, en az 2 yılda bir toplanır. Ayrıca daha sık toplanan ve tam üye ülke temsilcilerindenoluşan bir Genel Konsey’e sahiptir. Nihayet örgütü temsil eden ve ilgili bakanların atadığı bir GenelDirektör’ü bulunur, örgütün merkezi Cenevre’dedir.61