Ders Notu PDF Belgesi 1

♦ II: Dünya Savaşından sonra dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde “kayıtsız en çok kayırılmış ülke”kuralına dayalı ticaret anlaşmalarının büyük katkısı olmuştur. GATT’ın dayandığı temel ilkelerden biriside budur.♦ Dış ticarette liberalizm ve koruyuculuk arasındaki tartışmalar XIX. asra inecek kadar eskidir.Koruyuculuğu gerektiren nedenler arasında ulusal güvenlik, genç endüstriler tezi, stratejik ticaretpolitikası ve dampingden korunma gibi amaçların önemli bir yeri vardır. Fakat gelişmiş ülkelerdekorumacılık isteyen endüstriler genellikle dış piyasa rekabetine dayanamayan verimsiz endüstrilerdir. Bukonuda büyük bir lobi faaliyeti yürütülür. Kalkınmakta olan ülkeler açısından geçici koruma nedeniolarak genç endüstri tezinin güçlü bir mantığı bulunmaktadır.Gümrük Tarifeleri:Tarife değimi çeşitli mallara uygulanacak vergi oranlarını gösteren listeleri ifade eder.Tarifeler konusunda bağımsız hareket etmek ulusal egemenliğin doğal bir sonucu kabul edilir. Buşekilde, ülkenin tek taraflı olarak koyduğu tarifelere otonom tarife adı verilir. Ancak tarifelerin indirilmesiyönünde uluslararası işbirliğinin arttığı günümüzde, ülkeler iki veya çok yanlı anlaşmalarla da tarifeoranlarını belirlemiş olabilirler. Uluslararası anlaşmalarla belirlenen tarifelerde sözleşmeli (akdi) tarifedenmektedir.Tarifelerin uluslararası anlaşmalarla belirlenmiş olmasındaki amaç, tarifeleri indirmek veya tamamenkaldırmak, böylece de ticaretin serbestleşmesini sağlamaktır. Nitekim Türkiye ile AB arasında 1996 yılındagümrük birliği anlaşmasının imzalanmasından sonra iki taraf arasındaki ticarette uygulanan tarifeler vekotalar kaldırılarak ticaret serbestleştirilmiştir.Bugün gümrük vergileri genellikle ithalattan alınır. Ancak geçmişte, ihracattan ve transit malgeçişlerinden de gümrük vergisi alınmasına yaygın olarak rastlanmaktaydı. Günümüzde hükümetlerin zamanzaman ihracata gümrük tarifesi koymaları, daha çok izlenen dış ticaret politikası ile ilgilidir.II. Dünya Savaşından sonra GATT çerçevesinde yapılan çok yanlı görüşmeler yoluyla özellikle sanayimalları üzerindeki gümrük tarifeleri önemli ölçüde düşürülmüştür.Gelişmiş ülkelerde ve bir ölçüde az gelişmiş ülkelerde görülen tarife indirimleri GATT’ın 1994tarihinde sonuçlanan Uruguay toplantılarında alınan bağlayıcı kararların bir sonucudur.I. Tarifelerin Geleneksel Amaçları (Gelir Sağlama ve Koruma):Gümrük vergilerinin uygulanmasında en yaygın iki amaç, devlet hazinesine gelir sağlamak ve yerlisanayiyi dış rekabetten korumaktır.Gelir sağlama amacına yönelik olan bu tarifeler genellikle halkın yaygın biçimde tükettiği mallarüzerine konulur. Ancak talebi esnek mallara uygulanan yüksek gümrükler, tüketimin kısılmasına yol açarakvergi gelirlerini önemli ölçüde düşürebilir.Orta çağlardaki merkantilist dönemlerde tarifeler bu görevi yoğun bir şekilde yerine getirdikten sonra19. asırdan itibaren nitelik değiştirmeye başladı ve koruma amacıyla da kullanılan bir araç durumuna geldi.Gümrük tarifeleri, ithal malların yurt içi fiyatını yükselterek bu malların benzerlerini (ithalata rakipmalları ) üreten yerli üreticileri dış rekabetten koruyucu etki doğurur. Bu görevi yerine getirebilmek içinvergi oranları yeteri kadar yüksek olmalıdır.Bir malın ithalinden o malın yüksek yurtiçi fiyatı ile ondan düşük dünya fiyatı arasındaki farktutarında veya daha yüksek bir ölçüde vergi alınması, ithalatı tümden önler ve bu durumda söz konusu malatam bir koruma sağlamış olur. Bu derece yüksek olan gümrük vergilerine “yasaklayıcı vergi” denir.Gümrük tarifeleri ithalatı kıstığı ölçüde ödemeler dengesi açığını kapayıcı etki yapar. Bazı ülkeler buamaçla da tarife koymak yoluna da gidebilirler.II. Gümrük Vergilerinin Konuluş Esası:Gümrük vergileri spesifik veya advalorem temel üzerinden alınabilirler. Bir de bunların ikisinibirleştiren karma vergiler vardır.Spesifik vergiler birim ve ağırlık gibi malların fiziki birimleri üzerinden alınırlar. Örneğin otomobilbaşına 1000$ veya petrolün variline 20$ vergi konması gibi. Advalorem vergiler ise malın değerinin belirlibir yüzde oranı şeklindedirler. Otomobil ithalatından, söz gelişi CIF değerin %80’i oranında vergi alınmasıgibi.39