Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

stundum. Reynsla vestrænna ríkja hefur sýnt að líkur á að einstaklingur sem
eigi rétt á bótunum en fái þær ekki séu meiri í kerfi með þarfagreindum bótum
en með altækum bótum (Atkinson, 1995; van Oorschot, 1991). Í öðru lagi
getur tekjutenging skapað fátæktargildrur, en þá hafa bótaþegar ekki
fjárhagslegan hvata af því að fara í launaða vinnu (Carone o.fl., 2004). Í þriðja
lagi hafa verið færð fyrir því rök að vilji manna til þess að greiddar verði hærri
bætur sé minni þegar þær eru einskorðaðar við þröngan hóp fátækra. M.ö.o.
ef miðstéttin fær lágar eða engar bætur er hún ólíklegri til að styðja aukin
útgjöld til almannatrygginga (Karabarbounis, væntanlegt; Korpi og Palme,
1998).
Í fljótu bragði getur aukin tekjutenging virst bæta skilvirkni
fátæktarminnkunar bóta, þ.e. þegar bótum er beint sérstaklega til þeirra sem
mesta hafa þörfina. Þegar betur er að gáð þá segja slíkar einfaldar skýringar
ekki alla söguna. Ætlunin með þessum hluta var að reifa röksemdarfærslur
sem mæla gegn slíkum niðurstöðum, án þess þó að mæla gegn tekjutengingu
bóta.
2.3 Niðurgreiðsla á þjónustu eða greiðsla bóta
Það er oft deilt um það hvort sé árangursríkara að draga úr barnafátækt með
beinum greiðslum til fjölskyldna eða með því að auka atvinnutekjur þeirra. Hér
verða nokkrar rannsóknir á þessu sviði reifaðar til að varpa ljósi á
viðfangsefnið.
Jäntti og Danziger (1994) báru saman tíðni barnafátæktar í Svíþjóði og
Bandaríkjunum og orsakir barnafátæktar. Niðurstaða þeirra var sú að þegar
atvinnuþátttaka foreldra og lýðfræðileg einkenni þeirra voru tekin til greina þá
var fátækt barna fyrir greiðslur almannatrygginga og skatta mjög svipuð í
báðum löndum. Þannig má skýra hærri fátækt í Bandaríkjunum af
atvinnuþátttöku foreldra, lýðfræðilegum þáttum, vegna þess að öll fátæk börn í
Svíþjóð fengu félagslegar greiðslur og margir í Bandaríkjunum fengu þær
ekki, og vegna þess að millifærslur voru örlátari í Svíþjóð. Þessi tveggja landa
samanburður sýnir að ástæðan fyrir því að fátækt barna er mikið lægri í
Svíþjóði er tvíþætt. Í fyrsta lagi vegna hærri atvinnuþátttöku kvenna, einkum
einstæðra mæðra, og vegna þess að tilfærslukerfið þar er mun örlátara.
Esping-Andersen og Sarasa (2002) komast að svipaðri niðustöðu með
áþekkri aðferðarfræði. Að þeirra mati er skilvirkasta leiðin til að draga úr
fátækt barna að tryggja fullnægjandi tekjustuðning samhliða því að auka
atvinnu foreldra, einkum mæðra. Þar sem þetta tvennt fer saman, sem er
einkum raunin í Skandinavíu, er fátækt barna lítil sem engin, en þar sem
hvorugt á sér stað (eins og á Ítalíu og að sumu leyti í Þýskalandi) þar er
barnafátækt mikil. Á hinn bóginn kann aðal sökudólgur að vera of lágar
félagslegar bætur (eins og í Bandaríkjunum, á Ítalíu og Spáni) eða hann kann
að vera vegna lítillar atvinnuþátttöku mæðra (eins og í Þýskalandi).
Kangas og Ritakallio (1998) kanna hversu mikil fátækt í Frakklandi yrði
ef Skandinavíska tilfærslukerfið og lýðfræðileg uppbygging yrðu flutt til
Frakklands með líkingum (simulation). Í Frakklandi yrði minnkun fátæktar þá
með svipuðu móti og í Skandinavíu fyrir tilstuðlan almannatryggingakerfisins,
en fátækt barna eftir skatta og bætur yrði þó áfram hærri í Frakklandi. Ef
Frakkar ætluðu sér jafn lága barnafátækt og í Skandinavíu yrði það að nást í
gegnum aukna atvinnuþátttöku mæðra. Aðrir þættir, líkt og fjöldi barna og
8