Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

afnám lágmarksmeðlags
sameiginlegri ábyrgð beggja foreldra á framfærslu barns
auknu frelsi foreldra til að semja um meðlag
tilliti til kostnaðar af framfærslu barns
tilliti til tekna beggja foreldra og
tilliti til umgengni foreldrisins sem barnið býr ekki hjá
Hið nýja kerfi sem lagt er fram í frumvarpinu felur í sér að meðlagsgreiðslur
taki mið af tekjum beggja foreldra og skuli jafnframt taka mið af umgengni milli
foreldra. Í tillögunum er gert ráð fyrir ákveðnum lágmarksframfærslukostnaði
fyrir hvert barn sem foreldrar skipta sín á milli. Lágmarksframfærslan er
54.000 kr. á hvert barn á mánuði árið 2010. Skiptingunni skal háttað þannig
að foreldrar sem hafa hærri tekjur greiða hærra hlutfall af framfærslunni og
eftir því sem umgengni umgengnisforeldris er meiri, þeim mun minni skal
hlutdeild hans af lágmarksframfærslunni vera (Frumvarp til laga um breytingar
á lagaákvæðum er varða framfærslu barna og meðlag skv. barnalögum nr.
76/2003).
3.2.3 Mæðra- og feðralaun
Í upphaflegu frumvarpi almannatryggingalöggjafar frá 1946 var gert ráð fyrir
sérstökum launum til einstæðra mæðra með tvö börn eða fleiri á framfæri
sínu. Ákvæðið var hins vegar tekið úr frumvarpinu í sparnaðarskyni. Sjö árum
síðar hóf Tryggingastofnun ríkisins (TR) að greiða einstæðum mæðrum
(einstæðum feðrum síðan 1972) sem eru með tvö börn eða fleiri á framfæri
sérstök laun. Hugmyndin á bak við launin var upphaflega sú að einstæðar
mæður með tvö eða fleiri börn þyrftu á aðstoð frá ríkinu að halda til þess að
annast börnin. Talið var að einstæðar mæður ættu sjaldnast tækifæri á því að
stunda launaða vinnu, einkum konur með mörg börn á framfæri (Guðný Björk
Eydal, 2005).
Mæðra- og feðralaun greiðast öllum einstæðum foreldrum sem eru með
tvö eða fleiri börn undir 18 ára á framfæri sínu. Launin eru greidd óháð tekjum
en eru skattskyld, sérstaklega þarf þó að sækja um launin hjá TR. Upphæð
launanna er 6.269 kr. á mánuði ef foreldrið hefur tvö börn á framfæri og
16.300 kr. á mánuð ef börnin eru þrjú eða fleiri fyrir árið 2010. Skattskylda
launanna hefur þau áhrif að ef launatekjur eru yfir skattleysismörkum (120
þús. kr. á mánuð) verða mæðra- og feðralaun eftir skatt 3.936 kr. á mánuð
fyrir tvö börn og 10.233 kr. á mánuð 10 . Launin falla niður ef foreldrið skráir sig í
sambúð með öðrum einstaklingi (Lög um félagslega aðstoð nr. 99/2007).
Óljóst er hvert markmið launanna er í dag þar sem þau eru ekki tilgreind
í lögum um félagslega aðstoð (nr. 99/2007). Ljóst er að upphaflega markmið
þeirra, að koma í staðinn fyrir launaða vinnu, hefur aldrei verið náð. Það má
því líta á launin sem viðbót við barnabætur og aðrar barnatengdar greiðslur.
Frávik mæðra- og feðralauna frá barnabótum eru þó fern. Í fyrsta lagi eru
launin einungis greidd til einstæðra foreldra. Í öðru lagi eru launin hærri fyrir
stærri fjölskyldur. Í þriðja lagi eru launin ótekjutengd en eru þó skattskyld sem
gerir það að verkum að tekjuhærri foreldrar fá lægri laun (þetta á einungis við í
10 Launin geta þó orðið enn lægri ef einstaklingar eru í efri skattþrepum.
16