Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

þyngra, fól í sér að viðmiðunarákvæði um lágmark fjárhagsaðstoðar væri
andstætt sjálfsákvörðunarrétti sveitarfélaga. Einnig væri hætt við að
lágmarksfjárhæðir yrðu umdeildar. Því var farin sú leið að skylda sveitarfélög
að setja sér reglur (Guðný Björk Eydal og Anný Ingimarsdóttir, 2003).
Þrátt fyrir að sveitarfélögin ákveði fjárhæðirnar sjálf þá gefur Félags- og
tryggingamálaráðuneytið út leiðbeinandi reglur um fjárhæðir. Ráðuneytið gefur
út tvenns konar reglur. Í fyrsta lagi reglur þar sem tekið er tillit til framfærslu
barna í grunnfjárhæðum (leið A) og í öðru lagi reglur þar sem grunnfjárhæðir
taka ekki tillit til framfærslu barna (leið B). Annað sem greinir á milli leiðanna
er skilgreining á tekjum umsækjenda. 16 Í desember 2009 höfðu 80%
sveitarfélaga með 250 eða fleiri íbúa sett sér reglur um fjárhagsaðstoð sem
byggist annað hvort á leið A eða B (Hagstofa Íslands, 2010a).
Í leið A teljast til heildartekna allar tekjur og þar með talið meðlag,
barnabætur og mæðra- og feðralaun. Í leið B eru meðlög, barnabætur og
mæðra- og feðralaun hins vegar undanþegin. Greiðslur vegna barna teljast
ekki til tekna enda ekki reiknað með framfærslukostnaði vegna þeirra við mat
á fjárþörf í leið B, öfugt við leið A.
Viðmiðunarfjárhæðir Félags- og tryggingamálaráðuneytisins leiðar A og
B fyrir desember 2009 eru sýndar í töflu 3.3. 17 Í leið A hækka grunnfjárhæðir
miðað við fjölskyldustærð. Til fjölskyldunnar teljast umsækjandi, maki og börn
á framfæri. Það er því ekki gerður greinarmunur á framfærslu barna og maka.
Þannig fær einstætt foreldri með tvö börn sömu fjárhagsaðstoð og barnlaus
hjón. Í leið B eru einungis grunnfjárhæðir fyrir einstaklinga og einstæða
foreldra annars vegar og hjón og sambúðarfólk hins vegar.
Tafla 3.3. Viðmiðunarfjárhæðir Félags- og tryggingamálaráðuneytisins um
fjárhagsaðstoð sveitarfélaga, frá desember 2009.
(Heimild: Félags- og tryggingamálaráðuneytið, e.d. - a og b)
Leið A
Leið B
Fjölskylda/heimili
Grunnfjárhæð
Margf.
stuðull
Fjárhæð
Margf.
stuðull
Fjárhæð
Einstaklingur 125.540 kr. 1.0 125.540 kr. 1.0 125.540 kr.
Hjón/sambúðarfólk " • 1.6 200.864 kr.
Tveggja manna fjölskylda " 1.6 200.864 kr. • •
Þriggja manna fjölskylda " 1.8 225.972 kr. • •
Fjögurra manna fjölskylda " 2.0 251.080 kr. • •
Fimm manna fjölskylda " 2.2 276.188 kr. • •
Flest sveitarfélög í landinu fara eftir leið B, eða 62% sveitarfélaga sem telja
alls 87% íbúa landsins, þar sem ekki er tekið tillit til framfærslu barna í
fjárhagsaðstoðinni. Á höfuðborgarsvæðinu eru 5 af 7 sveitarfélögum sem
fylgja leið A, þar með talið Reykjavíkurborg. Það gerir það að verkum að flestir
16 Við ákvörðun á fjárhagsaðstoðinni koma allar tekjur fólks til frádráttar. Tekjur dragast frá
aðstoðinni krónu fyrir krónu. Húsaleigu- og vaxtabætur eru ekki taldar til tekna. Gert er ráð
fyrir að húsnæðiskostnaði verði fyrst og fremst mætt með greiðslum vaxta- og húsaleigubóta,
en einnig er gert ráð fyrir honum í grunnfjárhæð.
17 Grunnfjárhæð einstaklingsins var miðuð við örorkulífeyrir, tekjutryggingu örorkulífeyrisþega
og óskerta heimilisuppbót í janúar 2005 (84.245 kr.) og er sú fjárhæð uppfærð miðað við
vísitölu neysluverðs í desember 2009 (Félags- og tryggingarmálaráðuneytið, e.d. - a og b).
20