Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

þrepaskiptu skattkerfi, þ.e. þegar jaðarskattur eykst með tekjum). Í fjórða lagi
þarf að sækja sérstaklega um launin.
3.2.4 Barnalífeyrir
Barnalífeyrir var settur á laggirnar árið 1946 með almannatryggingalöggjöfinni.
Hann var greiddur til ógiftra eða fráskilinna kvenna með börn undir 16 ára á
framfæri (einnig til karla frá 1971). Tryggingastofnun ríkisins innheimti
peninginn frá föðurnum sem var hið eiginlega meðlag (sjá kafla 3.2.2).
Barnalífeyrir var einnig greiddur til lífeyrisþega og munaðarleysingja með börn
á framfæri. Markmið barnalífeyris var við setningu
almannatryggingalöggjafarinnar 1946 að öll börn sem af einhverjum ástæðum
nutu ekki innkomu föðurins skyldu fá uppbætur með lífeyrinum (Guðný Björk
Eydal, 2005).
Barnalífeyrir er nú greiddur með öllum börnum yngri en 18 ára sé annað
hvort foreldrið látið eða örorkulífeyrisþegi. Séu báðir foreldrar látnir eða
örorkulífeyrisþegar skal greiddur tvöfaldur barnalífeyrir. TR greiðir barnlífeyri
einnig vegna barna sem eru ófeðruð. TR er leyft að greiða einnig með barni
ellilífeyrisþega og með barni manns sem sætir gæsluvistun eða afplánar
fangelsisdóm. Upphæðir barnalífeyris er 21.657 kr. á mánuði og tvöfaldur
lífeyrir 43.314 kr. á mánuð fyrir árið 2010. Barnalífeyrir er ekki tekjutengdur og
er skattfrjáls. Ef barnið býr ekki hjá því foreldri sem er öryrki fær hann engu að
síður barnalífeyri sem rennur til foreldrisins sem fer með forsjá barnsins og
kemur í stað meðlags (Lög um almannatryggingar nr. 100/2007).
Lög um félagslega aðstoð (nr. 99/2007) kveða á um að Tryggingastofun
ríkisins sé heimilt að greiða barnalífeyri vegna skólanáms eða starfsþjálfunar
ungmennis á aldrinum 18-20 ára ef annað eða bæði foreldra eru látin eða
lífeyrisþegar. TR getur einnig greitt barnalífeyri ef annað foreldrið getur ekki
greitt framlag til menntunar eða starfsþjálfunar vegna efnaleysis eða ekki tekst
að hafa upp á því. Barnalífeyrir kemur því í staðinn fyrir framlag til menntunar
eða starfsþjálfunar frá öðru foreldrinu sé það ekki talið geta greitt framlagið.
3.2.5 Aðrar barnatengdar greiðslur almannatrygginga
Tryggingastofnun ríkisins veitir barnafjölskyldum ýmsa sértæka aðstoð vegna
langveikra barna. Þar er um að ræða annars vegar umönnunargreiðslur og
hins vegar foreldragreiðslur. Umönnunargreiðslur er fjárhagsleg aðstoð til
foreldra sem eiga börn sem glíma við fötlun eða alvarleg veikindi. Upphæðir
greiðslnanna velta á fötlunar- og sjúkdómsstigi barnsins, þær geta mest orðið
96.978 kr. á mánuði fyrir árið 2010. Greiðslurnar eru þó aðallega ætlaðar til að
mæta auknum kostnaði foreldra vegna veikinda eða fötlunar barnsins og því
er ekki fjallað um þær frekar hér. Foreldrar með langveik eða alvarlega fötluð
börn geta einnig fengið foreldragreiðslur sem eru ætlaðar til mótvægis við
tekjutap foreldra vegna umönnunar barna sinna (Lög um félagslega aðstoð nr.
99/2007).
Tryggingastofnun ríkisins er heimilt að greiða þeim sem verða ekkjur eða
ekklar innan 67 ára aldurs bætur í sex mánuði eftir lát maka. Ef hlutaðeigandi
er með barn 18 ára eða yngra á framfæri er heimilt að greiða sérstakar bætur
í 12-48 mánuði til viðbótar. Upphæð viðbótarinnar nemur 22.048 kr. á mánuð
(Lög um félagslega aðstoð nr. 99/2007). Þar sem þiggjendur dánarbóta eru
almennt mjög fáir og bæturnar einungis greiddar í mjög skamman tíma er ekki
17