Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

stuðningur hins opinbera vegna niðurgreiðslna á þjónustu. Þar sem að slíkt
þarfnast mjög nákvæmra forsendnar um hvernig útgjöldum sé háttað
(sérstaklega hvað útgjöld til heilbrigðismála varðar) þá var hér valin sú leið að
taka einvörðungu mið að beinum greiðslum en ekki af útgjöldum.
Kaflinn er skipulagður sem hér segir. Í næsta hluta er farið yfir
fjárstuðning til foreldra í vinnu og í öðrum hluta kaflans er farið yfir fjárstuðning
til foreldra utan vinnumarkaðarins. Skoðað verður hvernig stuðningur er eftir
fjölda barna, tekjum, húsnæðisstöðu og hvers eðlis stuðningurinn er
(barnabætur, húsaleigubætur o.þ.h.). Fjárstuðningur til fjölskyldna vegna
framfærslu (family benefit packages) barna er hér skilgreindur, líkt og kemur
fram að ofan, sem mismunur á ráðstöfunartekjum foreldra með börn og
foreldra án barna.
4.1 Foreldrar á vinnumarkaðnum
Í þessum hluta eru tekin dæmi af foreldrum sem eru í fullri vinnu á
vinnumarkaðnum. Fyrst er fjárstuðningurinn greindur eftir tekjum, næst er farið
yfir fjárstuðning vegna framfærslu barna hjá einstæðum foreldrum. Loks er
farið yfir fjárstuðningurinn hjá hjónum og sambúðarfólki og í lokin eru
niðurstöður dregnar saman.
4.1.1 Fjárstuðningur eftir tekjum foreldra
Mynd 4.1 sýnir fjárstuðning vegna framfærslu barna hjá einstæðum foreldrum
með tvö börn í leiguhúsnæði, greint eftir tekjum. Myndin sýnir mun á
ráðstöfunartekjum hjá barnlausum einstaklingum og einstæðu foreldri með tvö
börn á framfæri, sundurgreint eftir tegund greiðslna. Fjárstuðningurinn er sú
greiðsla sem foreldrið fær vegna framfærslu barna sinna. Tekið skal fram að
heildarfjárstuðningur hins opinbera kann að vera meira þar sem hér er
einungis tekið mið af barnatengdum greiðslum (þetta á t.d. við um
húsaleigubætur).
Á myndinni má sjá að tekjutenging veldur því að einstætt foreldri með
tekjur í neðra fjórðungsmarki fær 110 þús. kr. í fjárstuðning á meðan að
foreldri með tekjur í efra fjórðungsmarki fær fjórðungi lægri greiðslur. Þegar
tekjur nálgast milljón kr. á mánuði dregur mjög úr opinberum greiðslum, þá
felast greiðslurnar fyrst og fremst í meðlagi. Engu að síður er einstaklingur
með eina milljón kr. í mánaðarlaun með 52 þús. kr. fjárstuðning á mánuði (þar
af eru 43 þús. kr. meðlag). Opinber stuðningur eru því nokkuð tekjumiðaður
en meðlagið tryggir fjárstuðning upp á 22 þús. kr. fyrir hvert barn, óháð tekjum
foreldrisins (þetta veltir þó á gefnum forsendum, sjá kafla 3.2.2).
Á myndinni má sjá að barnabætur og meðlag vega mest hjá tekjulægstu
foreldrum og er vægi barnabóta og meðlags nokkuð svipað fyrir lægstu tekjur.
Þá er vægi húsaleigubóta, þ.e. viðbót bótanna vegna framfærslu barna, einnig
talsvert hjá lægstu tekjuhópum. Vægi barna- og húsaleigubóta lækkar aftur á
móti eftir því sem tekjur verða hærri sökum tekjutengingar. Samanlagt vægi
barna- og húsaleigubóta er um 60% fyrir lágar tekjur (undir 300 þús. kr.) en
lækkar niður fyrir 50% þegar tekjur eru hærri en 400 þús. kr. á mánuði.
Mæðra- og feðralaun vega mjög lítið af heildarfjárstuðningi fyrir einstæða
foreldra. Í dæminu sem tekið er á mynd 4.1 er vægi launanna á bilinu 3-6%.
34