Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

5 Alþjóðlegur samanburður
Í þessum kafla er opinber fjárstuðningur til barnafjölskyldna borinn saman milli
OECD ríkja til þess að kanna hvernig Ísland stendur í samanburði við aðrar
vestrænar þjóðir. Rannsóknir byggðar á fjölskyldulíkönum hafa verið
framkvæmdar þó nokkrum sinnum (Bradshaw, 2006; Bradshaw o.fl., 1993;
Bradshaw og Finch, 2002; Bradshaw og Mayhew, 2006; Eardly o.fl., 1996;
Ditch o.fl., 1998). Í einni slíkri rannsókn var Ísland meðtalið (Bradshaw, 2006;
Bradshaw og Mayhew, 2006). Sú rannsókn tók hins vegar ekki tillit til útgjalda
sem tengjast börnum, ólíkt fyrri rannsóknum þeirra Bradshaw og félaga.
Bradshaw og Finch (2002) setja þjóðir í fjóra flokka eftir örlæti í
fjölskyldustuðningi með eftirfarandi hætti: 33
Örlátasti flokkurinn: Austurríki og Finnland
Annar flokkur: Frakkland, Lúxemborg, Svíþjóð, Noregur, Belgía, Þýskaland,
Danmörk, Bretland, Írland og Ástralía
Þriðji flokkur: Ísrael, Ítalía og Bandaríkin
Fjórði flokkurinn: Nýja Sjáland, Spánn, Japan, Holland, Portúgal og Grikkland
Nýleg rannsókn frá Bradshaw (2006) sem byggði á svipaðri aðferðarfræði og
Bradshaw og Finch (2002) innihélt gögn fyrir Ísland. Þar var Íslandi raðað í
flokk þjóða, ásamt Hollandi og Kanada, sem taldar voru næst minnst örlátar.
Einnig var fjárstuðningurinn hér á landi talinn tiltölulega lágtekjumiðaður.
Samanburður á fjárstuðningi til barnafjölskyldna er gerður með tvennum
hætti. Í fyrri hluta kaflans er samanburður gerður með heildarútgjöldum til
fjölskyldumála. Í seinni hluta er notast við greiningu með skatt- og
bótalíkönum OECD.
5.1 Heildarútgjöld
Í gagnagrunni OECD er að finna ítarlegar upplýsingar um útgjöld til
velferðarmála (Social Expenditure Database). Tafla 5.1 sýnir opinber útgjöld til
fjölskyldumála utan útgjalda til þjónustu gagnvart börnum sem hlutfall af vergri
landsframleiðslu (VLF). Taflan sundurgreinir útgjöld annars vegar til barnabóta
og skattaafsláttar og hins vegar fæðingarorlofs. Í töflunni eru útgjöldin einnig
greind eftir stærð markhópsins, þ.e. hlutfallslegri stærð barnafjölskyldna af
heildaríbúum hvers lands. Löndum er raðað í fjóra hópa: Norðurlönd,
meginlönd Evrópu, engilsaxnesk lönd og önnur OECD lönd.
Útgjöld til barnabóta og skattaafslátta vegna barna miðað við stærð
markhóps (þ.e. útgjaldahlutfallið) er hæst í Lúxemborg, Austurríki, Þýskalandi,
Bretlandi, Belgíu, Ástralía og Írlandi. Meðal skandinavísku þjóðanna eru
útgjöldin svipuð en nokkuð lægri en meðaltal hjá meginlöndum Evrópu og
engilsaxnesku þjóðunum. Flestar þjóðir í flokknum aðrar OECD þjóðir eru
með lægri fjárstuðning miðað við stærð markhópsins heldur en skandinavísku
þjóðirnar, utan Slóvakíu, Tékklands og Ungverjalands.
Fáar þjóðir í töflu 1 eru með lægra útgjaldahlutfall barnabóta og
skattaafsláttar heldur en Ísland. Þær þjóðir eru Ítalía, Spánn, Kórea, Mexíkó
33 Niðurstöður Bradshaw o.fl. (1993) eru mjög áþekkar.
55