Fjölskyldubætur á Íslandi Fjárstuðningur vegna framfærslu barna ...

Tafla 5.2 sýnir útgjöld til fjárstuðnings sem hlutfall af miðgildistekjum skipt eftir
aldri barns. Útgjöld sem tengjast dagvistun, grunnskóla og annarri þjónustu er
þar sleppt. Ekki er unnt að aðgreina fæðingarorlof frá fjárstuðningi en líklegt er
að fæðingarorlofs gæti einkum á fyrstu tveimur árunum. Tekið skal fram að
OECD telur gögnin alls ekki gallalaus þar sem í mörgum tilvikum er ekki
augljóst hvernig aldursskipta beri útgjöldum, það á þó í meira mæli við um
útgjöld til dagvistunar og menntunar.
Taflan 5.2 sýnir að hjá yngstu börnunum, þar sem gætir einkum
fæðingarorlofs, er fjárstuðningurinn hæstur á Norðurlöndunum og er hann
hæstur meðal allra þjóða hér á landi að undanskildu Ungverjalandi og Noregi.
Hins vegar er nokkuð breytt mynstur fyrir börn yfir tveggja ára aldri. Þar er að
sjá svipað mynstur og í útgjöldum til barnabóta og í töflu 5.1. Í þeim
aldursflokkum er Ísland með lægri fjárstuðning en flestar aðrar þjóðir í töflunni.
Fyrir aldurshópinn 3-6 ára er Ísland nokkurn veginn í meðallagi þjóðanna.
Fyrir aldurshópana 7-11 og 12-17 ára er fjárstuðningur á Íslandi markvert
lægri en hjá flestum öðrum þjóðum. Ísland er eina þjóðin þar sem
fjárstuðningurinn lækkar talsvert eftir aldri barna. Þar er tvennt sem máli
skiptir. Í fyrsta lagi eru barnabætur hærri fyrir börn undir 7 ára aldri og að árið
2003 náðu barnabætur einungis til barna undir 16 ára aldri, í dag ná bæturnar
til barna undir 18 ára aldri.
Samandregið má segja að hér á landi séu útgjöld til fjárstuðnings
vegna framfærslu barna (barnabætur og skattafslættir vegna barna) nokkuð
lægri heldur en í öðrum vestrænum þjóðum, ekki síst fyrir börn á skólaaldri (6
ára og eldri). Hins vegar eru útgjöld til fæðingarorlofs fremur há hér í
alþjóðlegum samanburði.
5.2 Fjölskyldulíkan
Til þess að kanna nánar fjárstuðning til fjölskyldna vegna barna með
samanburði milli ríkja, eftir mismunandi fjölskyldusamsetningum, er notast við
skatta- og bótalíkön (tax-benefit models) frá OECD (2007c). Líkönin innihalda
greiddan skatt og mótteknar bætur frá ríkinu að gefnum tilteknum forsendum.
Forsendur um tekjur eru fyrir hverja tegund fjölskyldna frá því að vera
tekjulaus (algjörlega háð bótakerfinu) allt að því að hafa tvöfaldar meðaltekjur
verkamanna. Líkönin eiga í öllum tilvikum við um vinnufæra einstaklinga á
vinnualdri og þeirra fjölskyldu. Forsendur um mismunandi fjölskyldugerðir í
líkönum OECD eru alls 10:
1. Barnlaus einstaklingur (tekjur á bilinu 0-200% af meðal verkamannalaunum).
2. Einstætt foreldri með tvö börn (tekjur á bilinu 0-200% af meðal
verkamannalaunum).
3. Barnlaus hjón með eina fyrirvinnu (tekjur á bilinu 0-200% af meðal
verkamannalaunum hjá vinnandi einstaklingi).
4. Sömu forsendur og í 3, með tvö börn.
5. Hjón með tvær fyrirvinnur (tekjur fyrri makans 67% af meðal verkamannalaunum,
hinn makinn hefur 0-200%).
6. Sama og 5, nema að fyrri maki hefur 100% af meðal verkamannalaunum.
7. Sama og 5, nema að fyrri maki hefur 167% af meðal verkamannalaunum.
8. Sama og 5, með tvö börn.
9. Sama og 6, með tvö börn.
10. Sama og 7, með tvö börn.
58