Nr 60, czerwiec 1959 - Znak

754 ALBERT M. KRI\PIEC, O. P .
podmiot myslqcy, a nie jako przedmiot mysIenia. I dIatego 0 duszy
nic nie mozemy wiedziec':. Jazn jest nam dana tylko jako funkcja
myslenia, a nie jajw przedmiot mysJenia. Na terenie wi ~c tej fiIozom
nie wystq,pi zagadnienie duszy.
W filowfii idei dyskutowanego problemu rown'iez nie rna -­
w sensie zagadnienia, ktorego 1rzeba scisle dowod'li c':, bo albo si p,
m-a ide~ Boga i duszy, albo siE: tyeh idei w ogole nie rna. JesIi siE:
idee te posiada, ,to przedmiotem naszego poznania filoz'ofieznego
Sq idee, a pierW'szq ideq jest idea Boga i duszy, to rzecz jasna,
wszystko jest w porzqJdku i uie bE:dzie zadnego spom, ani wielosci
teodi.
Spory istniejq t]'1lko w lonie mozofii bytu. PowiedzieIismy, ze
1,0 wlasnie filoZiOfia bytu moze byc': bqdz monistyczna, bqdz plwralistyezna,
w zaleznosd ·od tego, jak bE:dziemy tlumaezyli swiat. J esli
bE:dziemy szukali w swieeie jednej i jednoznaeznej, podsbawowej
jakiejs arche - zasady, to zawsze 'b E:dzie monizUTI. J esli ten element
podstawowy byt - b ~ dzie zlozony, nie-jednoznaezny, [ecz anaIogiczny,
to staniemy na gruncie pluralizmu, zgodnego zre'Sztq z przednaukJowym
zdrowym rozsqdkiem.
o.toz w systemach monistyeznyeh, 'czy 1ez monizujqcych, fi1.0­
zofii by;tu wyst~puje zawsze problem nas interesujqcy, wys t~ puj e
problem Boga i duszy. W kazdej filozofii bytu (czy to 0 t endencj'ach
monistyczn]'1ch, ezy tez tendencjach pluralistycznych) dw a
omawiane problemy pojawiajq si~ zawsze. W systemach monistycznych,
mowiqc scisJej, nie w y st~puje Bog i dusza jako problemy do
wytlumaczenia, ale j.awi si~ problem uznawania przez ,ludzi Boga
i duszy. W hlozofii monistyeznej ezy monizujqcej (spirytuaJistycznej
czy materialistycznej) nie dociekamy, czy istnieje Bog i dusza .
Na ,tych po.Jach myslenia bylyby to nonsensowne zagadnienia, Wedrug
bowiem zalozen tej fil.ozofii istnieje tylk,o jeden byt, 'kitory bqdz
si~ "kondensuje" i dochodzi do materii, bqdz si~ ,tak "organizuje"
i w p.rocesie ewolucji dochodzi do swiadomosci. Jedyna nzecz, ktorq
trzeba wytlumaczyc':, to: w jaki sposob powstajq wsrod ludzi przekonania
0 istnieniu Boga i duszy? I maze najbardziej konsekwerutnq
w systemaeh monistycznych jest teoria Feuerbacha, gdy ehodzi
o tluma'ezenie zjawiska wierzenia ,w Boga i w dusz~. Teoria ta je-st
to slynna teoria alienaeji: materia wysoko z01rganizowana doszla
do swiadomosci siebie. Bog, religia, dusza itd. Sq wyrazem alienaocji
wzgl~dem .samego siebie. Czlowiek, nie zdajqc sobie z tego spravvy,
czei pod mianem Boga - siebie samego. I nie powinien sobie Zdiiwac':
sprawy, jesli ehce korzystac': z blogoslawionyeh ,skutkow religii.
Ale gdy dojdzie do samoswiadomosci, do pelniejoszego rozwoju,
powinien wowozas to dobro, ktore zyskuje przez · a.Jienaej~; sobie