Fronda21-22

Chateaubrianda, i względem przyjemności, jakie daje wyznawanie chrześcijaństwa,zabrakło... Co dostaliśmy w zamian? Opowieść o starym człowieku,żądnym stawy, napawającym się sceną prywatnego spotkania z papieżemPiusem VII, na którego stoliku spoczywał otwarty tom O duchu chrześcijaństwa;o człowieku kapryśnym i wciąż rezygnującym z możliwości spełnieniaswych własnych marzeń; opowieść o człowieku, który „przeżył niestety wieleepok", a jego biografia z upływem lat stała się niemal klasycznym życiorysemdandysa, goniącego za wszystkim, co choć na chwilę może mu dać naprawdęmocne odczucie życia. Apologia Chateaubrianda zostaje ostateczniezdemaskowana jako „obszerny katalog ziemskich przewag chrześcijaństwa",obietnica zwycięstwa tu na ziemi, dominacji nad innymi i odreagowaniawszystkich cierpień i upokorzeń. Wobec tego wszystkiego słowa Michalskiegoo „cieniu wierności" wobec dawnych cnót, za który nagrodą jest ów tytułowylaur mizantropii, można uznać już tylko za ornament...Porzucenie koncepcji nawracania przez uwodzenie słowami nie jest jedynązmianą w eseistyce autora Ćwiczeń... Czytelnicy jego poprzedniego zbioru Powrótczłowieka bez właściwości zauważą zapewne znaczące przesunięcie akcentów:kluczowe role, jakie w dyskursie wiedzionym na kartach tamtej książkigrały pojęcia prawdy i uczciwości, ściśle wiązane z faktem wyznawania przezautora religii katolickiej, w nowym tomie obsadziły porządek i tradycja. Fundamentalnądyskusję z postmoder(komu)nistami zastąpiły rozważania o możliwościutrzymania klasycznego liberalnego tadu w świecie opętanym radykalnymiideologiami. Zmiany te manifestują się także na poziomie doboru słów:np. we wznowionych fragmentach Nawrócenia przez retorykę wszystkie określeniaw rodzaju „postmoderniści" czy „feministki" zastąpione zostały słowami„nowa lewica". Powiedzmy więc jasno: mamy tu do czynienia z wycofaniem sięz rozmowy o fundamentach kultury, o wartościach i zasadach, o prawdzie poprostu; obserwujemy za to przejście do sfery polityki, do dyskusji o prawachZIMA-2000