Maj 2008 - Polska Izba Inżynierów Budownictwa

PRAWOPrawa autorskie do projektuw stosunkach między małżonkamiWłasność intelektualna, chroniona prawami autorskimi, powstaje w wynikukreatywnego, indywidualnego działania poszczególnych osób fizycznych. Dotyczy totakże twórczych projektów z zakresu budownictwa. Poza innymi czynnikami, w tymzawieranymi z obcymi podmiotami umowami, na podmiotowy status powyższych prawistotny wpływ wywiera fakt pozostawania przez projektanta w związku małżeńskim.Podstawowe znaczeniema odpowiedź na pytanie,które z małżonkówmoże prawa autorskie doprojektu wykonywać oraz dochodzićwynikających z ich przysługiwaniaroszczeń, w tym w związku z ich naruszeniem.Sfera autorskich prawmajątkowychRozpatrywanie rozdziału uprawnieńmałżonków w stosunku do kreowanychprzez nich projektów niewchodzi w grę, gdy prawa własnościintelektualnej z mocy samego prawa(odpowiedniego przepisu ustawy)nie przysługują innemu podmiotowi.W zakresie prawa autorskiego sytuacjataka należy jednak do wyjątkowych(występuje ona np. w przypadku tzw.utworów zbiorowych, art. 11 ustawyz dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskimi prawach pokrewnych – Dz.U.z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).Szczególną regulację w stosunku doustawy o prawie autorskim i prawachpokrewnych stanowi art. 33 pkt 9 kodeksurodzinnego i opiekuńczego,zgodnie z którym do majątku osobistegokażdego z małżonków wchodząm.in. majątkowe prawa autorskie.Jeśli zatem np. pan X stworzy projektw rok po zawarciu z panią Y małżeństwa,majątkowe prawa autorskiedo tego projektu z chwilą jego stworzeniawejdą do majątku osobistego panaX. Jest on więc od momentu stworzeniaswojego dzieła jedynym podmiotemwyłącznie do niego uprawnionym.W praktyce oznacza to, iż każdy podmiot,który będzie chciał odpowiedniopowyższy projekt wykorzystać, np.poprzez jego opublikowanie, lub nabyćmajątkowe prawa autorskie do niego,powinien zawrzeć odpowiednią umowę(np. licencyjną) z panem X, bez potrzebypytania o zgodę pani Y.Także uprawniony twórca (pan X)uprawniony jest do samodzielnegowysuwania roszczeń w związku z naruszeniemjego majątkowych praw autorskich(por. art. 79 ustawy o prawieautorskim i prawach pokrewnych).Prawa te w razie śmierci twórcy mogąjednak przejść na jego małżonka(panią Y, która może kontynuowaćwszczęty za życia jej męża proces,ulegający wskutek śmierci strony zawieszeniuz urzędu – por. art. 174 § 1pkt 1 i art. 180 § 1 pkt 1 k.p.c.).Podobnie będzie przedstawiałasię sytuacja projektu, stworzonegoprzez pozostającego w związku małżeńskimprojektanta przed jego zawarciem.Prawa autorskie do takiegoutworu przynależeć będą do majątkuosobistego małżonka-twórcy, czylio ich losie, np. ewentualnym przeniesieniuna inny podmiot, będzie onmógł decydować samodzielnie (bezudziału żony albo męża) także po zawarciuzwiązku małżeńskiego.Nieco inaczej sytuacja przedstawiasię wówczas, gdy małżonkowiesą współtwórcami danego projektu.W braku odmiennych między nimiustaleń domniemuje się, że ich udziaływ majątkowych prawach autorskich dotakiego współtwórczego dzieła są sobierówne. Wejdą one do majątku osobistegokażdego z małżonków. Umowyna korzystanie ze współautorskiegodzieła lub nabycie praw do niego podpisywaćpowinni oboje małżonkowie(ewentualnie jeden z nich, który dysponujestosownym upoważnieniem– pełnomocnictwem swojego mężaalbo żony). Do ścigania naruszeń majątkowychpraw autorskich do wspólnegoutworu uprawniony jest każdy zewspółtwórców (por. art. 9 ust. 4 ustawyo prawie autorskim i prawach pokrewnych),którzy w procesie cywilnym występująw roli współuczestników (por.art. 72 k.p.c.). Udziały małżonkóww majątkowych prawach autorskichdo wspólnie przez nich wykreowanegoutworu podlegają oczywiście testamentowemulub, w razie braku testamentu,ustawowemu dziedziczeniu.W stosunkach między małżonkamiinny od majątkowych prawautorskich status mają wpływy, uzyskiwaneprzez uprawnionego twórcęz tytułu eksploatacji swojego dzieła.Zgodnie bowiem z art. 31 § 2 pkt 2kodeksu rodzinnego i opiekuńczegow skład objętego ustawową wspólnościąmajątku małżonków wchodząnie tylko dochody z majątku wspólnego,ale również z osobistego majątkukażdego z małżonków. W praktyceoznacza to, że jeśli np. pan X zawarłumowę z podmiotem Z na wykorzystanieswojego projektu, w związkuz czym otrzymał wynagrodzenie autorskiew wysokości 10 000 zł, całakwota tego wynagrodzenia zasili majątek,posiadany przez niego wspólniez żoną (panią Y), chyba że państwo Xi Y zdecydowali się w drodze zawarciaodpowiedniej umowy na wyłączeniealbo ograniczenie w zakresiepowyższych dochodów ustawowychzasad wspólności majątkowej.Sfera autorskich prawosobistychZnacznie prościej przedstawia siękwestia stosunków między małżonkamiw zakresie autorskich praw osobistychdo wykreowanych przez nich22 INŻYNIER BUDOWNICTWA MAJ 2008